مفهوم (۳) (بخش آخر)

پروفسور دکتر گئورگ کلاوس

برگردان

شین میم شین

 

انواع روابط مفاهیم با یکدیگر

الف

رابطه اشتمال

مفهوم گونه ای و مفهوم نوعی 

۱

·      مفاهیم می توانند رابطه اشتمال (شامل و یا مشمول یکدیگر بودن) با یکدیگر قرار داشته باشند.

·      مراجعه کنید به رابطه اشتمال

۲

·      در این جور موارد، مفهومی تابع مفهوم دیگر خواهد بود:

·      رابطه تابع و متبوع

۳

·      در منطق سنتی، مفهوم نازلتر (درجه پایین تر) را مفهوم گونه ای و مفهوم عالی تر (رتبه بالاتر) را مفهوم نوعی می نامند.

ب

رابطه هویت (یکسانی)

هویت فرمال و هویت دیالک تیکی

۱

·      در منطق فرمال (صوری) دو مفهوم وقتی یکسانند که اکستن سیون آنها با هم منطبق باشند.

۲

·      میان هویت فرمال مفاهیم و هویت دیالک تیکی آنها باید تفاوت قایل شد.

·      مراجعه کنید به هویت

پ

انفصال

مفاهیم منفصل

·      اگر طبقاتی که اکستن سیون های دو مفهوم مختلف را تشکیل می دهند، حاوی هیچ عنصر مشترکی نباشند، آنگاه مفاهیم یاد شده را «منفصل» می نامند.

·      مراجعه کنید به مفاهیم منفصل

ت

رابطه تقاطع

مفاهیم متقاطع 

۱

·      دو مفهوم می توانند با یکدیگر در رابطه تقاطع قرار داشته باشند.

۲

·      این امر زمانی صورت می گیرد که چیزهائی باشند که هر دو مفهوم شامل حال شان گردند، ولی در عین حال چیزهائی هم باشند که فقط یکی از دو مفهوم شامل حال شان باشد.

·      مراجعه کنید به مفاهیم متقاطع

****

·      مناسبات چهارگانه یاد شده (اشتمال، هویت، تقاطع و انفصال) دو مفهوم (A) و (B) در تابلوی زیر نشان داده می شود:

  

ث

مفاهیم مشترک

۱

·      علاوه بر مناسبات یاد شده میان مفاهیم، در منطق سنتی از مفاهیم مشترک نیز صحبت می شود.

۲

·      مفاهیم مشترک مفاهیمی اند که حاوی مفهوم نوعی مشترکند.

۳

·      منطق فرمال (صوری) فقط «اکستن سیون» مفاهیم را و روابط میان این «اکستن سیون» ها را مورد بررسی قرار می دهد.

۴

·      منطق دیالک تیکی باید علاوه بر آن (علاوه بر «اکستن سیون» ها) «اینتن سیون» های مفاهیم را نیز در نظر گیرد.

·      این بدان معنی است که تضادهای دیالک تیکی ذاتی چیزها به صورت مفاهیم تضادمند دیالک تیکی منعکس می شوند.

۵

·      تضادمندی دیالک تیکی مفاهیم می تواند خود را تنها در«اینتن سیون» های مفاهیم نمایان سازد.

۶

·      از تعریف تضاد دیالک تیکی به وضوح عیان می شود که هر دو قطب تضاد با هم پیوند ناگسستنی دارند و هیچکدام از آندو نمی تواند بدون دیگری وجود داشته باشد.

۷

·      این اما از سوی دیگر بدان معنی است که هر دو قطب مفهومی هر مفهوم دیالک تیکی تضادمند، باید حاوی «اکستن سیون» یکسانی باشند.

۸

·      ذرات هسته ای که به عنوان مثال در فیزیک کوانتومی مدرن مورد بررسی قرار می گیرند، حاوی تضاد دیالک تیکی متشکل از موج و ذره اند.

·      تصاویر آندو به صورت مفاهیمی بیان می شوند که مکمل یکدیگرند.

·      (البته به معنای رایج در فیزیک کوانتومی مدرن.)

۹

·      دیالک تیک جنبه موجی ـ جنبه ذره ای ذرات هسته ای یکی از دشوارترین مسائل نظری فیزیک مدرن را تشکیل می دهد.

۱۰

·      غیرممکن بودن حل این مسئله با اتکاء صرف به ابزار کمکی منطق فرمال (صوری) سبب شده که بسیاری از نظریه پردازان که از ماتریالیسم دیالک تیکی هراس داشتند، برای حل آن به تدوین منطق غیرکلاسیکی مکمل خاصی مجبور شوند.

۱۱

·      در عرصه دیگری از آموزش مفهوم نیز ضرورت استفاده از منطق دیالک تیکی به چشم می خورد.

۱۲

·      «قانون تناقض ممنوع» و «قانون ثالث ممنوع» تنها زمانی می توانند به طور نامحدود شامل حال مفاهیم شوند که واقعیت تصویرسازی شونده به وسیله مفاهیم، به طور قطعی به طبقات و طبقات مکمل تقسیم شده باشد و یا قابل قسمت باشد.

۱۳

·      نمایش هم خود واقعیت و هم تصویرسازی فکری از آن در تئوری های مختلف علمی تنها در موارد ایدئال امکان پذیر است.

·      مراجعه کنید به ایدئال، رئال، دیالک تیک رئال و ایدئال

۱۴

·      به طور کلی میان طبقه واقعا موجود و طبقه مکمل آن،  عرصه واسطی وجود دارد که از گذار ساختاری و یا ژنه تیکی از طبقه ای به طبقه دیگر حکایت می کند.

۱۵

·      طبقه چیزها در این مورد، عبارت است از طبقه موجودات جاندار و طبقه مکمل آن عبارت است از طبقه چیزهای جامد.

۱۶

·      اگر این دو طبقه به طور قطعی از هم جدا شوند، آنگاه هرگز امکان گذار از ماده جامد به ماده جاندار وجود نخواهد داشت:

·      به عبارت دیگر، پیدایش حیات غیر ممکن خواهد شد.

۱۷

·      در منطق سنتی، تمییزات مفهومی بیشماری انجام یافته اند که نه در منطق مدرن ارزش و اعتبار دارند و نه در متدئولوژی علوم.

·      از آن جمله اند:

۱

مفهوم کلکتیو

·      مفهوم کلکتیو به مفهومی اطلاق می شد که از کلیت چیزهای همگون تصویرسازی می کند.

۲

مفاهیم مشخص و مجرد

۱

·      مفهوم مشخص عبارت بوده از مفهومی که قابل مشاهده است.

۲

·      مفهوم مجرد به مفهومی اطلاق می شد که غیرقابل مشاهده است.

۳

·      به عبارت دیگر، مفهوم مشخص مفهوم خاصتر و مفهوم مجرد مفهوم عامتری است.

۳

مفاهیم کررلاتیو (لازم و ملزوم)

۱

·      مفاهیم لازم و ملزوم به مفاهیمی اطلاق می شد که متقابلا یکدیگر را پیش شرط قرار می دهند:

·      مثلا مفهوم کودک که مفهوم والدین را پیش شرط خود قرار می دهد و برعکس.

۲

·      اشاره به همه این طبقه بندی های کهنه بیهوده است.

پایان