خرد ـ انسان ـ تاریخ (۷۱)

پروفسور دکتر مانفرد بور

برگردان

شین میم شین

فصل ششم

وظیفه فکری فلسفه کلاسیک بورژوایی آلمان

بخش اول

ادامه

۵۴

·    استفاده فکری فلسفه کلاسیک بورژوایی از فرانسیس بیکن تا دکارت، از هگل تا فویرباخ از خرد (عقل) همین می ماند:

·    طرح مطالبات خود به نام خرد و همزمان، نقد وضع موجود به نام خرد.

۵۵

·    فلسفه کلاسیک بورژوایی ضمنا کلیه تمایلات (گرایشات) خود را به طرز بی قید و شرطی به مثابه تمایلات اثبات شده توسط خرد عرضه می دارد.

۵۶

 

·    هولباخ به طرز مختصر و موجز می نویسد:

·    «ما باید این جهان را به مدد خرد مورد داوری قرار دهیم.»

·    «ما باید ندای خرد را پی گیریم.»

·    (به دنبال صدای خرد برویم.)

·    (هولباخ، «سیستم طبیعت»، ۱۹۶۰، ص ۴۹، ص ۱۱۷)

۵۷

·    وقتی کانت می گوید:

·    خرد یعنی «استخراج عام از خاص و تصور خاص بنا بر اصول و به مثابه ضرورت»، منظورش فقط به لحاظ معرفتی ـ نظری (تئوری شناخت) نیست.

۵۸

·     مفهوم «تصور کردن ضرور بنا بر اصول» در قاموس کانت، یعنی مقید ساز بودن خرد برای همه انسان ها، بویژه در عرصه عملی (جامعه ای)

۵۹

·    جمله آخر کانت همین اندیشه را از صراحت می گذراند:

·    «خرد را نیز می توان بسته به بضاعت فکری بنا بر قوانین اساسی، یعنی با تکیه بر تجربه و عمل مورد داوری قرار داد.

·    خرد را می توان برای طرز عمل توضیح داد.»

·    (وایشدل، «آثار ۶ جلدی کانت»، ۱۹۵۶، جلد ۶، ص ۵۰۹)

۶۰

·     هگل بعدها خواهد گفت:

·    «تنها اندیشه ای که فلسفه به همراه می آورد، اندیشه ساده عقل (خرد) است.»

۶۱

·    هگل اضافه خواهد کرد که «عقل فرمانروای جهان است.»

·    (هگل، «مجموعه آثار»، «درس هایی راجع به فلسفه تاریخ»، جلد ۳، ۱۹۴۹، ص ۳۴)

۶۲

·    هگل در جمله زیر اندیشه اش را آگاهانه فرمولبندی می کند:

·    «به نظر من، آنچه که از مهلکه مرگ و زوال جان بدر می برد، لیاقت انسان به محاکمه خویشتن خویش است.

·    خرد (عقل) است که قانونگزاری اش وابسته به هیچ کس و هیچ چیز دیگر نیست.

·    جز خرد، هیچ اوتوریته زمینی و آسمانی نمی تواند معیاری برای داوری در اختیار کسی قرار دهد.»

·    (هگل، «آثار تله ئولوژیکی دوره جوانی اش»، ۱۹۰۷، ص ۸۹)

۶۳

·    در فلسفه هگل، باور تزلزل ناپذیر نمایندگان بورژوازی مترقی به قوت و قدرت خرد بار دیگر به طرز ستایش انگیزی و همزمان به طرز تراژیکی نمودار می گردد.

۶۴

·    این باور چنان غلیظ و عمیق بوده که روبسپیر در ۷ ماه مه ۱۷۹۴، پس از ۵ سال تجربه انقلابی  و تقریبا ۳ ماه قبل از سقوط و اعدام توانست در مجلس فرانسه اعلام کند:

·     «کلیه اکاذیب در مقابل حقیقت رنگ می بازند و کلیه خریت ها در مقابل خرد متلاشی می شوند و فرو می پاشند.»

·    (سخنرانی روبسپیر، «خواهان انقلاب بدون انجام انقلاب بودید؟»)

ادامه دارد.