ماتریالیسم (۱۸) (بخش آخر)

 

 

پروفسور دکتر مانفرد اشتارک

ماتریالیسم قرن نوزدهم

برگردان

شین میم شین

۸

ماتریالیسم مارکسیستی

(ماتریالیسم دیالک تیکی ـ ماتریالیسم تاریخی)

  ادامه

۴۱

·      هلوه تیوس در کتابش تحت عنوان «راجع به انسان» (۱۷۷۲) خاطرنشان می شود، که واژه های «ماتریالیست» و «روشنگر» معنی واحدی دارند.

۴۲

·      کانت نیز میان «ماتریالیسم» و «روحگرائی» تفاوت قائل می شود.

·      (کانت، «مذهب در چارچوب سرحدات خرد محض» (۱۷۹۳))

۴۳

·      او علاوه بر این از تضاد میان «رئالیسم ترانسندنتال» و «ایدئالیسم امپیریستی و ترانسندنتال» نیز سخن می گوید.

·      (کانت، «نقد خرد محض» (۱۷۸۱))

۴۴

·      به نظر هگل «ماتریالیسم و ناتورالیسم .... سیستم قطعی امپیریسم را تشکیل می دهند.»

·      (هگل، «دایرة المعارف»، پاراگراف ۸۵، ۱۸۳۰)

۴۵

·      هاینه در کتابش تحت عنوان «راجع به تاریخ مذهب و فلسفه در آلمان» (۱۸۳۴) می نویسد که در فرانسه میان «سنسوئالیسم» ازسوئی و «روحگرائی» و گاهی هم «راسیونالیسم» از سوی دیگر تفاوت گذاشته می شود.  

۴۶

·      ولی او خود تفاوتگذاری میان «ماتریالیسم» و «ایدئالیسم» را ترجیح می دهد.

۴۷

·      هاینه ماتریالیسم را به مثابه آموزش شناخت روح از طریق تجربه و حواس و به مثابه آموزش ایده های اپوستریوری تعریف می کند و ایدئالیسم را آموزش ایده های مادرزاد، و یا آموزش ایده های اپریوری  تعریف می کند.

۴۸

·      مارکس و انگلس با توسعه قاطعانه ماتریالیسم به ماتریالیسم دیالک تیکی و تاریخی، به مرزبندی روشن میان ماتریالیسم و ایدئالیسم دست می زنند و همزمان به تعیین روشن مراحل مختلف توسعه خود ماتریالیسم نیز مبادرت می ورزند.

۴۹

·      به نظر کلاسیک های مارکسیسم، درک نکته زیر در این میان بسیار مهم بوده است:

الف

·      درک این نکته که «ماتریالیسم علم الاشیایی (علوم طبیعی) صرف، اگرچه شالوده عمارت دانش بشری است، ولی خود عمارت نیست.

ب

·      برای اینکه ما نه فقط در طبیعت، بلکه علاوه بر آن در جامعه زندگی می کنیم.

پ

·      جامعه بشری نیز نه کمتر از طبیعت، تاریخ توسعه خود را دارد و علم خود را.

ت

·      از این رو، می بایستی علم جامعه را، یعنی ماهیت علوم به اصطلاح تاریخی و فلسفی را با شالوده ماتریالیستی تطبیق داد و بر آن بازسازی کرد.»

·      (مارکس و انگلس، «کلیات»، جلد ۲۱، ص ۲۸۰)

۵۰

·      نتیجه حاصل از آن برای تاریخ ماتریالیسم را انگلس چنین فرمولبندی می کند:

·      «ماتریالیسم با هر کشف دورانساز در عرصه علوم طبیعی، فرم خود را تغییر می دهد و از زمانی که تاریخ مورد بررسی ماتریالیستی قرار می گیرد، در این زمینه نیز راه توسعه نوینی باز شده است.»

·      (مارکس و انگلس، «کلیات»، جلد ۲۱، ص ۲۷۸)

۵۱

·      مارکس و انگلس با تدوین ماتریالیسم دیالک تیکی و تاریخی مرحله نوینی در تاریخ فلسفه و در تاریخ بشریت گشوده اند.

۵۲

·      لنین در کتاب «ماتریالیسم و امپیریوکریتیسیسم» این مسئله را چنین توضیح می دهد:

·      «مارکس و انگلس همواره ماتریالیسم معیوب (و غیر دیالک تیکی) را محکوم کرده اند.

·      اما آنها آن را از موضع عالی تر محکوم کرده اند، از موضع توسعه یافته تر، از موضع ماتریالیسم دیالک تیکی و نه از موضع هیومیسم و برکلیانیسم.»

·      (لنین، «مجموعه آثار»، جلد ۱۴، ص ۲۳۷)

۵۳

·      لنین در عین حال به بی دورنمائی و خصلت ارتجاعی ندانمگرائی (اگنوستیسیسم) و ایدئالیسم ذهنی بورژوائی واپسین اشاره می کند، که بیانگر مواضع اصلی فلسفه بورژوازی واپسین اند. 

·      مراجعه کنید به ماتریالیسم دیالک تیکی و تاریخی، مسئله اساسی فلسفه، آته ئیسم، ایدئالیسم در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

پایان