خرد ـ انسان ـ تاریخ (۴۲)

 

گوتفرید ویلهلم لایب نیتس

 (۱۶۴۶ ـ ۱۷۱۶)

پروفسور دکتر مانفرد بور

برگردان

شین میم شین

بخش چهارم

راجع به فلسفه گوتفرید ویلهلم لایب نیتس

۲۵

·     برای آشنایی با طرز تفکر فلسفی خاص لایب نیتس به دو سند اشاره می کنیم:  

سند اول

·     لایب نیتس در نامه ای به ریموند (۱۰ ژانویه ۱۷۱۴)، راجع به توسعه خویش می نویسد: 

۱

·     «در مدرسه با مدرنیته آشنا شدم.

·     در ۱۵ سالگی در بیشه ای در شهر لایپزیگ با همکلاسی ام به نام روزندال قدم می زدم که ضمن تأمل، از خود پرسیدم:

·     «آیا باید به فرم های واقعی وفادار بمانم؟» 

۲

·     بالاخره مکانیک غالب آمد و مرا به پرداختن به ریاضیات واداشت.

·     با عمیق ترین اسرار آن (ریاضیات) اما با آشنایی با هیگنس در پاریس آشنا شدم. 

۳

·     اما وقتی که به جست و جوی آخرین دلایل نگرش مکانیکی و حتی قوانین حرکت پرداختم، در نهایت غافلگیری و اعجاب، دریافتم که  پیدا کردن گمشده ام در ریاضیات، محال است و لذا چاره ای جز برگشتن به متافیزیک ندارم.  

۴

·     در نتیجه به انتله شی ها سوق داده شدم.

·     از چیزهای مادی به چیزهای هیئت مند سوق داده شدم.

·     مراجعه کنید به انتله شی در تارنمای دایرة المعارف روشنگری  

سند دوم

·     لایب نیتس در یکی از مقالات فلسفی انگشت شمارش که در دوره حیاتش منتشر شده، می نویسد: 

۱

·     «اگر چه من جزو افرادی ام که بیشتر به کار مته متیکی (ریاضی) پرداخته ام، اما علیرغم آن، از ایام جوانی به مسائل فلسفی هم اندیشیده ام.

۲

·     چون به نظرم می رسید که باید امکان آن وجود داشته باشد که به برکت دلایل روشن بتوان به چیزهای اطمینان بخش هم دست یافت.

۳

·     من در خطه اسکولاستیک خیلی عمیق نفوذ کرده بودم.

·     تا اینکه ریاضیات و نویسندگان مدرن در همان ایام نوجوانی بیرونم کشیدند.   

۴

·     نحوه و نوع زیبای آنها در  توضیح مکانیکی طبیعت، مرا به وجد می آورد و من به حق، متنفر از متد کسانی بودم که فقط با فرم ها و یا با بضاعت ها کار می کردند که از آن طریق نمی توان چیزی یاد گرفت.

·     (منظور لایب نیتس از بضاعت، احتمالا اندوخته هایی از معارف است. مترجم)  

۵

·     اما وقتی تلاش کردم که خودم در اصول مکانیک تعمق ورزم، تا بتوانم به اثبات قوانین طبیعی (که شناخت  تجربی را میسر می ساختند)، نایل آیم، متوجه شدم که مشاهده صرف ماده منبسط کفایت نمی کند و باید به مفهوم نیرو تمکین کرد که اگرچه به خطه متافیزیک تعلق دارد،  ولی قابل فهم و تفهیم است.»

·     (لایب نیتس، «سیستم نوین طبیعت و رابطه اش با جوهر»، فصل دوم)  

۲۶

·     هر دو سند فوق الذکر طرز تفکر لایب نیتس را به طرز بسیار نمونه واری نمودار می سازند.   

ادامه دارد.