دایرة المعارف فلسفه بورژوایی واپسین (565)

 

پروفسور دکتر هلموت لانگه

استاد دانشگاه برمن (آلمان)

فصل ۲۲

 فنفلسفه 

(تکنیکفلسفه)

برگردان

شین میم شین

پیشکش

به

عبد الصمد کامبخش

چشم و چراغ توده

بخش دوم

خصلت عام فنفلسفه

ادامه

۱۱

·      به همین دلیل، در این تحلیل، فقط به توسعه فنفلسفه به مثابه جریان فلسفیدن بورژوایی در آلمان پرداخته می شود.

·      ولگاست و بانزه در اثر مشترک شان تحت عنوان «فلسفه و فن»، جمعبندی همه جانبه ای از فنفلسفه عرضه کرده اند که مملو از اسناد و مدارک و نقل قول و ادبیات و غیره است. 

۱۲

·      در این تحلیل، تأکید بر این مسئله خواهد بود که فنفلسفه علیرغم توسعه درونی اش، به صورت فرم خاصی از تفکر بورژوایی باقی مانده است.

۱۳

·      حق با هانس هاینتس هولتس بود، مبنی بر اینکه توجه ما باید هر چه بیشتر به توسعه فنفلسفه به مثابه بیانگر تضاد های درونی جامعه بورژوایی معظوف شود.

·      (هانس هاینتس هولتس، «راجع به نقد فنفلسفه بورژوایی» در اثری تحت عنوان «فن، محیط زیست، آینده. بحثی مارکسیستی راجع به توسعه تکنولوژی، ئوکولوژی، حدود و ثغور رشد و «سبزها»» از (ای ام اس اف) (انستیتوی بررسی ها و پژوهش های مارکسیستی)، ۱۹۸۰، ص ۸۹ ـ ۱۰۹، اینجا ص ۱۰۵)

·      مراجعه کنید به

·      (لی، «دیو فن؟»، ۱۹۶۱

·      «فن و جهان بینی» ۱۹۶۹)

·      (لی له، «فن و فرهنگ در امپریالیسم. نقد فرهنگفلسفه بورژوایی در آلمان غربی»، ۱۹۶۸)

·      بونرینگ، «فن در مبارزات جهان بینانه»)

۱۴

·      از همان آغاز دو خط سنتی، توسعه می یابند که تداوم شان مبتنی بر حاملیت اجتماعی خاصی است: 

الف

·      حاملیت خط سنتی اول را مؤلفین «علوم انسانی» تشکیل می دهند.

·      در این خط سنتی، انتقاد از فن برجسته است.

ب

·      حاملیت خط سنتی دوم را مؤلفینی تشکیل می دهند که در خط محیط مهندسی اند.

·      در این خط سنتی از فن ارزیابی احتیاط آمیز و مثبتی به عمل می آید. 

۱۵

·      در این تحلیل از «محیط مهندسی» و «تکنیسین ها» سخن خواهد رفت.

·      منظور از تکنیسین هم خود تکنیسین ها خواهد بود و هم اساتید مدارس عالی فن که خودشان شخصا مهندس نبوده اند.

·      ولی نمایندگان انجمن های مهندسین بوده اند.

·      یعنی به عنوان کارشناسان مهندسی و فن محسوب می شدند.

·      فرق اینها با نمایندگان خط سنتی نخست این است که اینها نظرات خود را به عنوان نظرات «فنفلسفی» قلمداد می کرده اند.

·      در حالیکه «علمای علوم انسانی» و یا مؤلفینی که جزو مهندسین محسوب نمی شوند، هرگز چنین ادعایی نداشته اند.

۱۶

·      در این تحلیل، نظرات کسانی هم در صورت لزوم مطرح خواهند شد که نه ادعای فلسفی بودن نظرات شان را داشته اند و نه ادعای فنفلسفی بودن نظرات شان را.  

۱۷

·      نظرات مغایر با ارزیابی های فلسفی فن که به انحای مختلف مورد تأکید قرار گرفته اند، برای مدت مدیدی پا از حدود و ثغور فنفلسفه فراتر نهاده اند و وارد عرصه روانشناسی اجتماعی شده اند.

۱۸

·      سیطره نیرومند ایدئال آموزشی ـ پرورشی «علمی ـ انسانی» (مربوط به علوم انسانی)، مهندسین را با مسائل اجتماعی دشواری مواجه ساخته است:

·      اگر مهندسین به عنوان نمایندگان طرز تفکر بظاهر مبتنی بر عقل و مصلحت طلبی و غیر مذهبی محسوب شوند، خواه و ناخواه با تصور سؤال برانگیز آموزشی ـ پرورشی در تضاد قرار خواهند گرفت که به عنوان میدان واقعی خودیابی انسان ها تلقی می شود.

·      مراجعه کنید به نقد الویس ریدلر بر مفهوم مسلط فرهنگ.

۱۹

الویس ریدلر

(۱۸۵۰ ـ  ۱۹۳۶)

مهندس اطریشی

نمونه ای از شاهواژه ها

·      به قول الویس ریدلر، فرهنگ متأسفانه یکی از شاهواژه های بیشماراست که طبقه حاکمه و دیگر طبقات ممتاز، در امور آموزشی،  محتوای مطلوب خود را در آنها می چپانند و به طرز پوشیده و مستور به خورد خلایق می دهند.»

·      (الویس ریدلر، «فن جدید»، ۱۹۲۰، ص ۱۳۸) 

ادامه دارد.