دایرة المعارف فلسفه بورژوائی واپسین (557)

 

 

اینتن سیون

 

پروفسور دکتر فریدریش تومبرگ  

(۱۹۳۲)  

  
فصل یازدهم 

اتیک 

(اخلاق)  

برگردان

 شین میم شین

    

پیشکش  

به  

خاطره خروشان

 

سرهنگ سیامک

بخش پنجم

رستاوراسیون اپریوریسم اتیکی

(احیای ماوراء التجربه اخلاقی)

قسمت دوم

فنومنولوژی و اتیک ارزشی مادی 

ادامه

۱۳

 

 نیکولای هارتمن 

(۱۸۸۲ ـ ۱۹۵۰)

از فلاسفه بورژوائی واپسین

فیلسوف و پروفسور فلسفه آلمانی

از اونتولوگ های بنیادی

نماینده رئالیسم انتقادی

از نوسازان مهم متافیزیک در قرن بیستم

آثار او:

اونتولوژی (4 جلدی)

جلد اول: بنیانگذاری اونتولوژی

جلد دوم: امکان و واقعیت

جلد سوم: ساختمان جهان واقعی

جلد چهارم: آموزش مقوله ای و فلسفه طبیعت

فلسفه ایدئالیسم آلمان

اتیک

ارسطو و هگل

خطوط اصلی متافیزیک شناخت

فکر فلسفی و تاریخ آن

·      نیکولای هارتمن، که اتیک ارزشی مادی را در جهت رئالیسم انتقادی بازسازی کرد، به دلیل اپریوریته (ماورای تجربیت) ارزش ها، که وقوف به آنها اگرچه بلحاظ تاریخی (با گذشت زمان) تغییر می یابد، ولی خودشان از اعتبار ماورای تاریخی و ماورای زمانی برخوردارند، می تواند اعلام کند که اتیک می تواند به ما بگوید که چه چیزی خوب است.

·      به همان سان که هندسه می تواند به ما بگوید که چه چیزی هندسی است.  

۱۴

·      از آنجا که ارزش ها در اینتن سیون های عاطفی وجود دارند، ما اینجا با اپریوریسم احساسی ـ عاطفی سر و کار داریم. 

۱۵

ماکس شلر

(۱۸۷۴ ـ ۱۹۲۸)

·      ماکس شلر هم همین نظر را داشته است. 

۱۶

·      به نظر نیکولای هارتمن، قانونیت سرسخت احساس وجود دارد و آنچه در آن عرض اندام می کند، از اعتبار عینی برخوردار است.

·      (نیکولای هارتمن، «راجع به ماهیت مطالبات اتیکی»، ۱۹۴۹، ص ۲۹۹) 

۱۷

·      اتیک ارزشی مادی، امکان آن را فراهم می آورد که هنجارهای تعیین کننده عمل افراد بورژوا که باید بنا بر منافع طبقاتی شان، یعنی بنا بر پیوندهای قابل پیش بینی بی واسطه و فردی، ولی نه به عنوان بیانگر منافع طبقاتی شان صورت گیرد، به عنوان هنجار ماورای اجتماعی و ابدی وانمود شوند.

·      به شرطی که بدیهیت ادعایی احساس ارزش و یا مشاهده ارزش حاصل آید.  

۱۸

·      ماکس شلر و نیکولای هارتمن، ضمنا می کوشند که وجود به اصطلاح ایدئال ارزش های مرجح (باب میل خود را) بطور متافیزیکی (ضد دیالک تیکی) جذابیت بخشند:

الف

·      نیکولای هارتمن، این کار را به کمک اونتولوژی به انجام می رساند.

·      به کمک متافیزیک قیاسی به انجام می رساند که واقعیت را به مثابه هیرارشی (سلسله مراتب) متشکل از وجود تلقی می کند.

·      وجودی که در سیری از پایین به بالا، از غیر آلی به آلی (از غیرارگانیک به ارگانیک)، از آلی به روحی (فکری) تشکیل می یابد. 

ب

·      ماکس شلر این کار را به کمک آنتروپولوژی فلسفی انجام می دهد که خودش سرهم بندی کرده است.

·      او با تقبل آگاهانه نتایج علوم طبیعی مدرن و ضمنا با تکیه بر روانکاوی، انسان را به مثابه موجودی طبیعی (و نه اجتماعی. مترجم) قلمداد می کند که زندگی اش مبتنی بر  ضروریات (جبر های) ارگانیکی و  محرکه های حسی است.

·      ماکس شلر، انسان را به مثابه حیوانی در انبوهه  حیوانات، تصور می کند که بر خلاف بقیه حیوانات، دارای روح است که عالی ترین اصل اثرگذاری است.

·      به نظر ماکس شلر، انسان فقط به برکت روح است که   شخص محسوب می شود و ارزش های عرفی (اخلاقی) شامل حالش می شوند.

۱۹

·      بدین طریق بر برگشت به دوئالیسم اتیک کانت، فاتحه بلندی خوانده می شود.

·      این روح شلری با خرد فلسفه کلاسیک بورژوایی که سودای سیطره بر واقعیت عینی را در سر می پرورد، کمترین وجه مشترکی ندارد.

۲۰

·      قدر قدرت به نظر ماکس شلر، فقط انرژی های کور غیر ارگانیکی و محرکه های مبتنی بر آنها در آدمی اند.

·      روح ـ فی نفسه ـ هیچکاره است. 

۲۱

·      تلاش هایی که در راستای ایدئالیته بخشیدن مجدد به جامعه بورژوایی و تسلیح مجدد طبقه بورژوا به تسلیحات اخلاقی صورت گرفته اند، حتی به نظر خیلی از نمایندگان بورژوازی، ناکام مانده اند. 

۲۲

کارل یاسپرس

(۱۸۸۳ ـ ۱۹۶۹)

·      زلزله های دهه های اول قرن بیستم، در آلمان، سلسله ای از فلاسفه بورژوایی را خبردار داده اند که «شرایط روحی زمانه» (یاسپرس) را به مثابه زوال اخلاقی دانسته اند و آن را به تفصیل جزء به جزء توصیف کرده اند.

·      بدون اینکه بتوانند کسی را جرئت و جسارت بخشند و به اتیک واقعی سوق دهند. 

۲۳

مارتین هایدگر

(۱۸۸۹ - ۱۹۷۶)

·      البته به عنوان مثال در فلسفه اگزیستانس در کشورهای آلمانی زبان، قبل از همه آثار کارل یاسپرس و مارتین هایدگر، روی هم رفته خصلت اتیکی دارند.

·      مثلا توصیف زندگی روزمره که زندگی نیست، در اثر مارتین هایدگر تحت عنوان «وجود و زمان» را می توان، ضمنا فراخوان مصری خطاب به فردی تلقی کرد که باید در وجود واقعی اش از زوال خویشتن، «مرد» را بازپس ستاند.

۲۴

·      در سال ها و دهه های اخیر اما دوباره اتیک (اخلاق) به موضوع بحث فلسفی بدل شده است.

·      البته در فرمی که حاکی از استیصال است.

·      استیصالی که هر تفکر اتیکی چسبیده (میخکوب شده) به جامعه بورژوایی، گرفتار آن است. 

۲۵

·      با به اصطلاح فلسفه تحلیلی که پس از جنگ جهانی امپریالیستی دوم در آلمان هم رواج یافت، تأمل مبتنی بر طرز نگرش انگلیسی خاص راجع به مسائل اخلاقی، اعتبار کسب کرد. 

پایان

ادامه دارد.