سیری در شعری از حمید مصدق (11)

زیر خاکستر

تحلیلی از

شین میم شین 

دفتر عمر مرا

دست ایام ورق ها زده است.

زیر بار غم عشق

قامتم خم شد و پشتم بشکست

در خیالم اما

هم چنان روز نخست

تویی آن قامت بالنده، هنوز

·       معنی تحت اللفظی:

·       علیرغم آن که گذشت زمان دفتر عمر مرا ورق زده و تحت فشار غم، پشتم خم شده، در خیالم اما بسان روز اول، تنها قامت فرازنده، همچنان و هنوز قامت تو ست.

1

·       مصدق در این بند شعر، دیالک تیک رئالیته و ایدئالیته را به شکل دیالک تیک فیزیکی و فکری بسط و تعمیم می دهد:

·       جسم شاعر با گذشت زمان سیر نزولی طی کرده، واقعیت وجودی شاعر دستخوش تغییر گشته، یادهای او اما ثابت مانده اند.

·       این تضاد رئال و خیال به چه دلیل است و حاکی از چیست؟

·       چرا تحولات فیزیکی به تغییرات فکری منجر نمی شوند؟

2

دفتر عمر مرا

دست ایام ورق ها زده است.

زیر بار غم عشق

قامتم خم شد و پشتم بشکست

·       شاعر در این بند شعر، وضع فیزیکی خود را تشریح می کند:

·       عمرش گذشته و تحت فشار غم، پشتش شکسته است.

·       آنچه که شاعر توصیف می کند، روند و روال طبیعی و همگانی و عام و کلی و یونیورسال است:

·       سیکل لایزال هستی همین است:

·       پیدایش، رشد و زوال

·       این سیکل عینی و واقعی هستی شامل حال همه فرم های وجودی ماده می شود:

·       از جماد تا نبات و از جانور تا انسان همین سیکل عینی و واقعی را طی می کنند.

3

دفتر عمر مرا

دست ایام ورق ها زده است.

زیر بار غم عشق

قامتم خم شد و پشتم بشکست

·       شاعر ولی از فرط خودخواهی، غافل از این سیکل قانونمند عام است.

·       شاعر از فرط اگوئیسم، فقط خود را می بیند و فقط به توصیف وضع فیزیکی خود می پردازد.

·       شاعر خود را در کانون کاینات قرار می دهد و از تغییر فیزیکی خویش شکوه سر می دهد.

·       آرزوی شاعر، همیشه همانی و همیشه جوانی است.

·       حتی نمی خواهد و یا از فرط خودپرستی نمی تواند، به تغییر فیزیکی جانان هم بیندیشد.

·       یکی از مضرات شعر در دیار عه «هورا» و عا «شورا» بدآموزی است:

·       شعر شناخت علمی و فلسفی را، رئالیسم و راسیونالیسم را با شناخت هنری جایگزین می سازد و دمار از روزگار شناخت و شعور خواننده و شنونده شعر در می آورد.

·       شعر خواننده و شنونده را با رئالیته و راسیونالیته (واقعیت و عقلانیت) بیگانه می سازد و به منجلاب غفلت و خریت و چه بسا حتی به منجلاب خردستیزی (ایراسیونالیته) سوق می دهد.      

4

سرو

اثری از حسین رزاقی

دفتر عمر مرا

دست ایام ورق ها زده است.

زیر بار غم عشق

قامتم خم شد و پشتم بشکست

·       شاعر حداقل باید بداند که جانان هم پیر شده و تحت فشار غم، کمرش خم شده است.

·       اگوئیسم اما آدمیان را خرتر از خر می سازد.

·         شاعر به همین دلیل فقط راجع به پیری و شکست پشت خویشتن خویش شکوه سر داده است.

·       انگار، جانان ضد ضربه است و از تبار سرو همیشه سبز و همیشه جوان است.

5

در خیالم اما

هم چنان روز نخست

تویی آن قامت بالنده، هنوز

·       شاعر در این بند شعر به همیشه همانی و همیشه جوانی جانان در عالم خیال خود اشاره دارد.

·       جانان در عالم خیال شاعر خود پرست خیال پرست، همان است که روز نخست بوده است.

·       شاعر بیشک می داند که دارد دروغ تحویل جانان غایب از نظر می دهد.

·       دروغ شاعر اما دروغ مصلحت آمیز جانان پسندی است.

·       همه جا قضیه از همین قرار است.

·       آدم ها که به هم می رسند، همین جفنگ را تحویل یکدیگر می دهند:

·       تو اصلا تغییر نکرده ای.

·       همان مانده ای که بوده ای.

·       حریف هم می داند که پشتش شکسته است.

·       ولی از دروغ فریبای همنوع کیف خر می کند و به روی خود نمی آورد.

·       آدم ها فقط با آب و نان زنده نیستند.

·       آدم ها علاوه بر آب و نان با «روح زنده اند» (عیسی مسیح صلواة الله علیه)  

·       دروغ ها هم اغذیه روحی اند.

6

در خیالم اما

هم چنان روز نخست

تویی آن قامت بالنده، هنوز

·       البته از همین دروغ فرمالیستی، خنجر و زهر و شمشیر هم می توان ساخت و با استفاده از آن جراحت روحی بر همنوع وارد آورد.

·       به همین دلیل برای تحقیر و تخریب همنوع، مثلا می گویند:

·       عین مادرت شده ای.

·       چقدر شکسته و خرد و خراب شده ای.

7

در خیالم اما

هم چنان روز نخست

تویی آن قامت بالنده، هنوز

·       اما این سخن شاعر، هسته معرفتی ـ نظری جدی هم دارد:

·       دلیل ثبات تصور شاعر از جانان، ثبات تصویر شاعر از جانان است:

·       عکس ها و تصویرها همیشه همان می مانند.

·       شاعر جانان را دهها سال قبل دیده است.

·       جانان دهها سال قبل در آیینه دل شاعر عکس انداخته است.

·       منعکس شده است.

·       شاعر همچنان و هنوز همان تصویر سابق از جانان را در ذهن خود دارد.

·       یادها تصاویر روحی اند که در اعماق ذهن شاطر و شاعر انبار و تلنبار شده اند.

·       به همین دلیل، هم نامیرا هستند و هم لایتغیر.

8

در خیالم اما

هم چنان روز نخست

تویی آن قامت بالنده، هنوز

·       ایراد نظری شاعر این است که خیال می کند که خودش در عالم خیال هم همان است که در عالم رئال است.

·       شاعر فراست کافی ندارد تا بداند که در عالم خیال، مثلا در عالم خواب، خویشتن خویش را هم همیشه همان می بیند.

·       شیرینی خارق العاده رؤیا به همین دلیل است:

·       پیر خرد و خراب، در عالم خواب، خود را بسان نوجوان چابک و چالاک می بیند.

·       عالم خواب و خیال برای خود عالمی دارد.

ادامه دارد.