دایرة المعارف روشنگری: دایرة المعارف فلسفه بورژوائی واپسین (471)

فصل بیستم

توسعه علوم طبیعی و فلسفه بورژوائی واپسین:

فیزیک، بیولوژی، روانشناسی

جان ارپن بک

اولریش روزه برگ

برگردان

شین میم شین

پیشکش به

هوشنگ قربان نژاد

بخش دوم

فیزیک

ادامه

دیوید هیلبرت (1862 ـ 1943)

ریاضی دان آلمانی

· حوادث فیزیکی را فقط می توان در مکان (فضای) هیلبرتی بطور مته متیکی (ریاضی) نمودار ساخت.

مکان (فضای) هیلبرتی

مفهومی از زیرعرصه مته متیکی تحلیل فونکسیونال

مکان برداری بر روی اعداد رئال و یا بغرنج که حاوی درجه بندی و مفاهیم زاویه ای و طولی است.

· با گذار از این مکان (فضای) نمودار سازی مته متیکی به مکان (فضای) اندازه گیری فیزیکی، سر و کله مسائل مربوط به فونکسیون موجی مکانیک کوانتومی پیدا می شود که بکرات بنا بر تفسیر استاتیستیکی مورد بحث قرار گرفته اند.

· (مسئله تقلیل)

الف

· تصور علیت مکانیک کوانتومی و تصور دترمینیسم مکانیک کوانتومی با طرح های مکانیک کلاسیک تفاوت بنیادی دارند.

· مراجعه کنید به علیت، دترمینیسم در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

· درک جوهری از ماده می بایستی برای همیشه دور انداخته شود.

· مراجعه کنید به جوهر، ماده در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

· حتی مفهوم اوبژکت مکانیک کوانتومی با مفهوم اوبژکت مکانیک کلاسیک تفاوت دارد.

نیلز هنریک دیوید بور

(1885 ـ 1962)

فیزیک دان دانمارکی

پژوهش:

ساختار اتم ها و تشعشع ناشی از آنها

برنده جایزه نوبل

· دوئالیسم موجی ـ ذره ای و وابستگی متقابل میان امکان نظارت و امکان تعریف برای روابط نا معین هایزنبرگی تفسیرگر با اصل مکمل دیوید بور، تفاسیر مکانیسیستی را به مکانیک کوانتومی قدغن می کند.

پاول دیراک (1902 ـ 1984)

مؤسس فیزیک کونتومی

اهل بریتانیا

برنده جایزه نوبل

کاشف معادله دیراک (1928)

کاشف تئوری نسبیت خاص

· دیراک در تعمیم های توسعه ها که به تئوری نسبیت و تئوری کوانتومی منجر شده اند، به کشف این نکته نایل می آید که پیشرفت در توسعه فیزیک بدانجا می رسد که معادلات بنیادی چنان دستخوش تغییر می شوند که با تحولات مدام عام تر، ثابت می مانند.

· این مسئله برای دیراک نیز بلحاظ فلسفی، توسعه فوق العاده رضایت بخشی بود:

· «برای اینکه آن، شناخت روشن تر این نکته را امکان پذیر می سازد که ناظر تا چه درجه ای، خود، پدید آورنده ی قاعده مندی هائی است که در روند نظارت با آنها مواجه می شود و از سوی دیگر، اختیار باقی مانده برای قوانین طبیعی، تا چه درجه ای ناچیز است.»

· (دیراک، «اصول مکانیک کوانتومی»، 1930، مقدمه ص 5)

· از آنجا که در فیزیک کلاسیک نمی توانست سخن از آن به میان آید که ناظر در نظارت هایش قاعده مندی هائی را پدید آورد، این جنبه فیزیک مدرن در تفاسیر متعدد تا ایدئالیسم ذهنی کشیده شد.

· با توجه به فاکت های حیرت انگیز برای فیزیکدانان، این نتیجه باقی ماند که دیالک تیک اوبژکت ـ سوبژکتِ روند شناخت بنظر نمی رسد که برای خود شناخت فیزیکی بی پیامد باشد.

· دیگر سخن از آن نبود که در زمینه قانونمندی های تئوری های فیزیکی جدید، اختیار ناظر دخیل نیست.

· پس از پرده پوشی (ماستمالی) فلسفی معارف فیزیکی نوین، نهایتا دو آلترناتیو زیر باقی ماندند:

الف

· سخن راندن از ایراسیونالیسم ها در هماهنگی با انتقادات اجامر فلسفه حیات بر فیزیک

· مراجعه کنید به ایراسیونالیسم (خردستیزی)، فلسفه حیات در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

· برگشت به ایدئال های فیزیک کلاسیک

· هر دو آلترناتیو برای پیشرفت معرفتی واقعی فیزیک به دردنخور از آب در آمدند.

· در علمفلسفه بورژوائی بنا بر تذکر ویتگنشتاین مبنی بر اینکه فلسفه ـ بر خلاف علوم طبیعی ـ جمله ساز نیست و فونکسیونش فقط توضیح معنی جملات است، به نظرات تفسیری مربوط به معارف و متدهای فیزیکی متعدد، ولی همگرا رسیدند.

· علما و منطق دانان علمفلسفه با سمتگیری تحلیلی، با روش های روز به روز پیچیده تر شونده به بررسی تئوری علمی به مثابه سیستم های اولیه پرداختند و در کانون نظرات فلسفی خود مسائل اصلی شناخت تجربی ـ علمی زیر را قرار دادند:

الف