فصل بیستم
توسعه علوم طبیعی و فلسفه بورژوائی واپسین:
فیزیک، بیولوژی، روانشناسی
جان ارپن بک
اولریش روزه برگ
برگردان شین
میم شین
پیشکش به
هوشنگ قربان
نژاد
بخش دوم
فیزیک
ادامه
46
·
ماتریالیسم دیالک تیکی که مارکس و
انگلس ضمنا با وارونه سازی ماتریالیستیِ دیالک تیک (ایدئالیستی) هگل و با انتقاد
از ماتریالیسم مکانیکی توسعه داده بودند، برای اکثریت علمای علوم طبیعی که در سنت
آموزشی بورژوائی اواخر قرن 19 قرار داشتند، به دلایل ایده ئولوژیکی قابل قبول
نبود.
الف
·
به همن دلیل، علمای علوم طبیعی در
انتقاد فلسفی از مواضع ماتریالیستی ـ مکانیکی عمدتا به حملات پوزیتیویستی بر ضد
نظرات مکانیکی ـ اسپکولاتیو (مبتنی بر حدس و گمان) روی اوردند و در و دروازه را به
روی واقعیات امور علمی ـ طبیعی (مربوط علوم طبیعی) که تکلیف شان تعیین نشده بود و
یا هنوز تعیین نشده بود، گشودند.
ب
کارل پوپر (1902 ـ 1994)
فیلسوف اطریشی ـ انگلیسی
در پیوند با محفل وین (اشلیک، کارناپ و نویرات)
از « فلاسفه» بورژوائی واپسین
مبلغ تئوری «جامعه باز»
زمینه کار:
تئوری شناخت
علمتئوری
فلسفه اجتماعی
فلسفه تاریخ
فلسفه سیاسی
راسیونالیسم انتقادی
·
نوسازی موسوم به «چرخش انقلابی» در
فلسفه ـ کم و بیش ـ به سنت مکانیسیستی آلوده بود.
·
به همین دلیل در اظهارات
پوزیتیویستی نمایندگان آن مواضع ـ از اگوست کومته تا کارل پوپر ـ سر و کله بقایای
مکانیسیستی بکرات به چشم می خورد.
پ
·
علاوه بر این، از آن رو که محتوای
فلسفی ـ جهان بینانه مواضع فلاسفه ی پوزیتیویستی، قبل از همه از حمله به
ماتریالیسم تشکیل می یافتند، در خارج از سنت مارکسیستی ـ لنینیستی، فقط تعداد
بغایت قلیلی از علمای مهم علوم طبیعی پدید آمد.
ت
·
این علمای انگشت شمار علوم طبیعی
نیز به قول ولادیمیر لنین، «ماتریالیست های شرمنده» بودند و از ماتریالیسم اسلوبی
(متدیکی) دفاع می کردند که برای پژوهش علمی ـ طبیعی لازم تر آب و نان شب بود.
ث
لودویگ
بوشنر
(1824 ـ 1899)
فیلسوف،
پزشک، عالم علوم طبیعی
·
اما از آنجا که استدلالات
طبیعتفلسفی ماتریالیست های مبتذل (وولگر) از قبیل موله شوت، بوشنر، فوگت در
ماتریالیسم فلسفی بخشا مورد بحث قرار گرفته بودند، مدافعان ماتریالیسم، اصطلاح
رئالیسم را برای مشخص سازی موضع جهان بینانه خود ترجیح می دادند.
ج
·
یکی از نکات مهم در طبیعتفلسفه ضد
پوزیتیویستی گمانورز رئالیسم انتقادی، ضمنا همین جا بود.
47
·
بولتسمن، هلم هولتس و ماکس پلانک و
دیگر فیزیکدانان که پیشاپیش بر خطرات پوزیتیویسم اشاره کرده بودند، کمترین تمایلی
به گمان ورزی های طبیعتفلسفی نداشتند.
·
آنها ضمن انتقاد از پوزیتیویسم بر
اهمیت هویریستیکی عظیم فلسفه برای تئوری سازی در فیزیک تأکید می وورزیدند.
·
(هویریستیک به علم روش های حل مسائل، به
مقدمات اسلوبی، به روند و روال کسب معارف نوین، اطلاق می شود. مترجم)
48
·
در توسعه فیزیک، گمان ورزی های
فلسفی ـ حیاتی ـ ایراسیونال بی اثر ماندند.
·
مراجعه کنید به فلسفه حیات،
ایراسیونالیسم (خردستیزی) در تارنمای دایرة المعارف روشنگری
49
·
گمان ورزی های فلسفی ـ حیاتی ـ
ایراسیونال اما با توجه به غیر قابل فهم عموم بودن مفهوم راسیونالیته استاتیکی در
فیزیک، در افکار عمومی علاقه مند به علوم طبیعی، نفوذ روز افزون کسب کردند.
الف
·
به قول مایر و جکستریوس، تشکیل
فیزیک و توسعه آن تا اواسط قرن 19 به مثابه روند مکانیزاسیون جهانتصویر بود.
·
(مایر، «بررسی هائی راجع به طبیعتفلسفه
اسکولاستیک واپسین»، 1951
·
جکستریوس، «مکانیزاسیون
جهانتصویر»، 1956)
ب
·
از اواسط قرن 19، با گرایش اسلوبی
ـ نظری متضاد با آن، یعنی با مکانیزاسیون زدائی از جهانتصویر سر و کار پیدا می
کنیم.
50
·
با ورود مفهوم میدان به فیزیک و با
سلطه این نظر که الکترو دینامیک و ترمو دینامیک، دو تئوری فیزیکی روی هم رفته
مستقلی اند و قابل تقلیل به مکانیک نیستند، فاتحه ای هم بر مفهوم جوهر خوانده
شد.
الف
ارنست ماخ
(1838 ـ 1916)
فیزیکدان، فیلسوف و تئوریسین علمی اطریشی
·
ماخ، اوستوالد و هلم (انرژتیک) در
سمتگیری فنومنولوژیکی شان کوشیدند تا ترمو دینامیک را ارتقا دهند و به مقام ایدئال
(سرمشق) تئوری های فیزیکی برسانند.
ب
·
وقتی معلوم شد که گروه های
ترانسفورماسیون مکانیک کلاسیک و الکترو دینامیک با هم انطباق ندارند، در مواجهه با
برنامه پژوهشی فیزیکی ماتریالیسم مکانیکی، کوشیدند تا الکترو دینامیک را به مقام
بنیان فیزیک ارتقا دهند.
پ
·
اما هر دو تلاش آنها برای
«مکانیزاسیون زدائی» از جهانتصویر شکست خوردند.
ت
·
فیزیک اما ـ همانطور که از مکانیک
کلاسیک می شد، نتیجه گرفت ـ با خواص قانونمند فی نفسه لایتغیر، سر و کار
نداشت.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر