دایرة المعارف فلسفه بورژوائی واپسین (439)

پروفسور دکتر هورست هولتسر

فصل هشتم

علوم اجتماعی / جامعه شناسی

برگردان شین میم شین

بخش هفتم

توسعه جامعه شناسی بورژوائی

در کشورهای مختلف سرمایه داری:

قسمت چهارم

جامعه شناسی در المان

پیشکش به

کاظم انصاری

85

·        هابرمس مقولات سیستمتئوریکی و اوولوسیونتئوریکی را ناکافی می داند.

·        برای اینکه با این مقولات فقط می توان «یونیورسال (عام)  های فرمال» سیستم های اجتماعی را حفظ کرد.

86

·        هابرمس به همین دلیل می کوشد تا این یونیورسال های فرمال را با «یونیورسال های فرهنگی» جایگزین سازد که «جامعه» را نه به عنوان سوسیال انتزاعی، بلکه به عنوان سیستم اجتماعی ـ فرهنگی نمودار می سازند.  

87

·        هابرمس به همین دلیل با توجه به تشبثات سیستمتئوریکی و اوولوسیونتئوریکی، مطالبات زیر را مطرح می سازد:    

الف

·        اوولوسیونتئوری متناسب با بغرنجی سیستم های اجتماعی باید حداقل، ابعاد سه گانه زیر را از هم جدا کند:  

1

·        «پیشرفت علمی ـ فنی را که ناشی از روندهای یادگیری کومونیکاتیو در مقابل واقعیت متشکل از دایره فونکسیونی عمل ابزاری (اینسترومنتال) است.  

·        (شکوفائی نیروهای مولده)   

2

·        ارتقای ظرفیت اداری (هدایتی) سیستم اجتماعی را که ناشی از روند یادگیری در چارچوب عمل استراتژیکی و نقشه اجتماعی ـ فنی است.

·        (ایجاد استراتژی ها و سازمان ها، اختراع فنون اداری)     

3

·        تغییر ایمانسیپاتوریکی (مبتنی بر رهایش) سیستم های نهادین را که ناشی از روندهای یادگیری در مقابل ایده ئولوژی ها ست.

·        (ایجاد مطالبات مبتنی بر قانونیت (مشروعیت)، نو آوری در توجیهات و انتقاد عملی مفید)»     

·        (همانجا، ص 276)  

ب

·        ابعاد سه گانه برای هابرمس، سطوحی اند که بر روی آنها «فرم باز تولید حیات انسانی» بطور اجتماعی سازمان یافته جامه عمل می پوشد.

·        (هابرمس، «بازتشکیل ماتریالیسم تاریخی» 1976، ص 149)

·        ضمنا بر اساس فرم های عملی (منطقی) اساسی سه گانه زیر جامه عمل می پوشد:       

1

·        فرم های عملی ـ انسانی عمل ابزاری که بنا بر هدف تولید تعیین می شوند.  

2

·        فرم های عملی ـ انسانی عمل استراتژیکی که بنا بر ضرورت (جبر) همکاری تعیین می شوند.  

3

·        فرم های عملی ـ انسانی عمل کومونیکاتیو که بنا بر توقعات و علایق کسانی تعیین می شوند که حامل (عامل)  فرم تولید مربوطه اند..  

پ

·        هابرمس، گروه های عمل را تابع دو مقوله زیر می داند:    

1

·        اولا تابع مقوله «کار» می داند.

·        (شکوفانی (رونق) نیروهای مولده و فنون اداره با عمل ابزاری و استراتژیکی)   

2

·        ثانیا تابع مقوله «اینتر اکسیون» می داند.

·        (شکوفانی به اصطلاح، چارچوب نهادین با عمل کومونیکاتیو)   

88

·        هابرمس، فرم بازتولید را به مثابه پیوند اجتماعی به عرصه «اینتر اکسیون» متصل می کند:

·        این پیوند اجتماعی تعیین کننده ی فرم بازتولید به مثابه سازمان اجتماعی، بدان سان صورت می گیرد که آن فرم، انتگراسیون (همپیوندی) اجتماعی را تعیین و تضمین می کند.

89

·        منظور هابرمس از انتگراسیون اجتماعی عبارت است از یکپارچه سازی حیات اجتماعی ببرکت ارزش ها و هنجارهای مبتنی بر کومونیکاسیون (هماندیشی)    

الف

·        جنبه هنجاری انتگراسیون از سوئی به مثابه سطح اخلاقی ـ عملی نایله ی سوبژکت تلقی می شود که در رابطه با سلسله مراتب تاریخی فرم های انتگراسیون نشاندهنده ی شکوفائی سوبژکتیویته است.  

ب

·        ساختار هنجاری از سوی دیگر دال بر معیاری محسوب می شود که بر اساس آن حیات اجتماعی می تواند مورد ارزیابی انتقادی قرار گیرد.  

90

·        بنظر هابرمس، دلیل متناسب بودن ساختار هنجاری، این است که آن، با معیار اونتولوژیکی ـ انتزاعی در رابطه است که همزمان آماج آنتروپولوژیکی ـ انتزاعی تاریخ بشری است، که «بلوغ» (زبانمندی، دهانمندی) انسان ها نام دارد.

·        (هابرمس، «شناخت و علاقه» در اثر او تحت عنوان «فن و علم به مثابه ایده ئولوژی»،  1968، ص 163)      

91

·        بنظر هابرمس، «علاقه به بلوغ را می توان اپریوری (ماورای تجربی) تلقی کرد.

·        «آنچه ما را از طبیعت متمایز می سازد، واقعیت امری است که ما می توانیم بنا بر طبیعت شان بشناسیم و آن، زبان است.

·        «بلوغ» (زبان مندی) برای ما با ساختارش وضع شده است.

·        با اولین جمله، نیت عام و عاری از اجبار نظر هر کس بدون سوء تفاهم تبیین می یابد.

·        بلوغ (زبانمندی) تنها ایده ای است که ما بنا بر سنت فلسفی بدان قادریم.»

·        (همانجا)      

ادامه دارد.