مهدی اخوان ثالث
(1307 ـ 1369)
نماز
از این اوستا
(1344)
ویرایش و
تحلیل از
ربابه نون
نماز
·
نماز عنوان این شعر اخوان است.
·
کسی از جهان بینی اخوان خبر ندارد.
·
به همین دلیل بعضی ها از فرط حواس
پرتی نماز را تحت اللفظی معنی کرده اند و
پرت و پلاهائی راجع به این شعر سرهم بندی کرده اند و به عنوان تحلیل منتشر
کرده اند.
1
باغ
بود و دره، چشم انداز پر مهتاب
ذات
ها با سایه های خود هم اندازه
·
معنی تحت اللفظی:
·
باغ و دره، منظره ای مملو از مهتاب
بود و اندازه سایه ها با ذات شان یکسان بود.
·
این شعر اخوان نیز شعری
ناتورالیستی است.
·
سخن شاعر از فر و شکوه طبیعت است.
·
انعکاس طبیعت در آیینه شفاف ذهن
شاعر اما دیالک تیکی است.
·
به همین دلیل می توان اخوان را
نماینده ناتورالیسم دیالک تیکی محسوب داشت.
·
چرا و به چه دلیل؟
2
باغ
بود و دره، چشم انداز پر مهتاب
·
اخوان در این مصراع شعر، دیالک تیک
فرم و محتوا را از سوئی به شکل دیالک تیک باغ و دره ـ چشم انداز بسط و تعمیم می
دهد و از سوی دیگر به شکل دیالک تیک چشم انداز و مهتاب:
الف
·
بدین طریق، باغ و دره به مثابه دو
ظرف (فرم، قالب) تصور و تصویر می شوند و چشم انداز به مثابه محتوای هر دو.
·
تخیل شاعرانه ناب به همین باید
گفت:
·
باغ و دره در عالم خیال شاعر حاوی
چشم انداز اند.
·
کاسه باغ و دیس دره لبریز از منظره
اند.
ب
·
اخوان از سوی دیگر، همان محتوا را
به مثابه فرم تصور و تصویر می کند، فرمی که حاوی محتوائی به نام مهتاب است.
·
به عبارت روشن تر چشم انداز به
مثابه ظرفی مملو از مهتاب تصور و تصویر می شود.
3
باغ
بود و دره، چشم انداز پر مهتاب
·
بدین طریق از استحاله فرم به محتوا
و محتوا به فرم پرده برداشته می شود:
·
چشم اندازی که در سیستم مختصات باغ
و دره ـ چشم انداز، محتوا بود، در سیستم مختصات چشم انداز و مهتاب به فرم استحاله
می یابد.
·
این یکی از قوانین دیالک تیکی است.
مثال
·
در دیالک تیک نمکدان و نمک، نمکدان،
فرم (ظرف، قالب) است و مولکول های سدیم کلرید (بلورهای نمک)، محتوا هستند.
·
اگر هر کدام از بلورهای نمک را در
نظر گیریم، یعنی اگر سیستم مختصات را عوض کنیم، ساختار بلور نمک (ساختار مولکولی
آن) فرم (ظرف، قالب) خواهد بود و یون های سدیم و کلر، محتوای آن را تشکیل خواهند
داد.
4
ذات
ها با سایه های خود هم اندازه
·
سایه تصویر است.
·
سایه تصویر هر چیز کدری بر صفحه تصویر (مثلا صفحه زمین،
صفحه در و دیوار و غیره) است که در معرض تابش نور قرار دارد.
·
اخوان در این مصراع شعر، دیالک تیک
انعکاس را به شکل دیالک تیک ذات و سایه بسط و تعمیم می دهد.
·
سایه فرمی از تصویر است.
·
صفحه تصویر، فرمی از آیینه است.
·
ایدئالیته این انعکاس این است که
اندازه ذات و سایه یکسان است.
5
خیره
در آفاق و اسرار عزیز شب
چشم
من، بیدار و چشم عالمی در خواب
·
معنی تحت اللفظی:
·
همه به جز من در خواب بودند.
·
چشم من در اسرار عزیز شب خیره شده
بود.
·
خواننده و شنونده شعر، اکنون متوجه
می شود که شب است و چشمه نور، نه خورشید، بلکه ماه است.
6
خیره
در آفاق و اسرار عزیز شب
چشم
من، بیدار و چشم عالمی در خواب
·
شب واقعا هم اسرار آمیز است.
·
خودویژگی این بیت شعر، این است که
اخوان اسرار شب را ایدئالیزه می کند.
·
عزیز تصور می کند.
·
اسرار شب چه بسا هراس انگیز اند و
نه عزیز.
·
باید ببینیم دلیل اخوان در این
زمینه چیست.
7
نه
صدایی جز صدای رازهای شب
و
آب و نرمای نسیم و جیرجیرک ها
·
معنی تحت اللفظی:
·
غیر از صدای اسرار شب و آب و نرمای
نسیم و جیرجیرک ها صدائی به گوش نمی رسید.
·
اخوان در مفهوم «صدای رازهای شب»
همه صداهائی را تجرید می کند که مجهول اند.
·
مثلا صدای جغد و زوزه شغال و گرگ و
جانوران دیگر برای اخوان جزو «اسرار شب» اند.
·
هر آن چیزی که منشاء آن برای شاعر
نامعلوم است، سری است.
·
طنز قضیه هم همین جا ست:
·
ناتورالیست ترین شاعر دیار عه
«هورا» از طبیعت اطلاع دقیق ندارد.
·
میزان شناخت فوق العاده نازل سکنه
کشور از پدیده های طبیعی و از جمادات و نباتات و جانوران تأسف انگیز و تأثر انگیز
است.
·
کسی دنبال شناخت حداقل تجربی چیزی
نیست.
·
همه شیفته تخیل و توهم اند.
·
سعدی برای کسب اطلاع از زاد و ولد
عقرب، به جای مطالعه مشخص عقرب، راهی بغداد می شود تا از محضر شیخی مستفیض شود.
·
شیخ هم وضع بهتری ندارد.
·
چون به تأیید نظر سعدی، حل معما می
کند.
·
یعنی عقرب جماعت را به فحش خواهر ـ
مادر می بندد.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر