شعور اجتماعی (1)

پروفسور دکتر ولفگانگ پطر ایش هورن

 برگردان شین میم شین

·        شعور اجتماعی  یکی از مفاهیم اصلی ماتریالیسم تاریخی است.

·        مفهوم «شعور اجتماعی» به تمامی نظریات سیاسی، جهان بینانه، اخلاقی و قضائی اطلاق می شود که به طور تاریخی تعیین شده اند، نظریاتی که در هر جامعه، بیانگر فکری روند اجتماعی ـ عملی زندگی اند و در روند تولید و بازتولید مادی پدید می آیند و مؤثر واقع می شوند.

1

·        اصطلاح فلسفی ـ سوسیولوژیکی «شعور اجتماعی» نه تنها تأملات راسیونال (عقلائی) مربوط به حیات اجتماعی، بلکه همچنین تصورات، توهمات، آرزوها و حالات ایراسیونال (غیر عقلائی) را نیز شامل می شود که اغلب به غلط آن را «روانشناسی اجتماعی» می نامند.

2

·        مفهوم «شعور اجتماعی» بیانگر جنبه های مختلف مسئله ی وجود اجتماعی است که البته بطور ناگسستنی با هم در پیوند قرار دارند:

الف

·        مفهوم «شعور اجتماعی» اولا حاکی از این حقیقت امر است که شعور انسانی محصول توسعه و تکامل اجتماعی است و به این معنا، شعور اجتماعی نامیده می شود.

ب

·        شعور ـ به معنی عام کلمه ـ یعنی انعکاس فکری جهان و یا تصویرسازی از جهان به مثابه عملکرد سیستم عصبی مرکزی، به مثابه ساختار اطلاعاتی خاص که نتیجه کار مغز است.

پ

·        ثانیا مفهوم «شعور اجتماعی» و مفهوم  «وجود اجتماعی» لازم و ملزوم یکدیگرند.

·        (از این رو ست که ما از دیالک تیک وجود اجتماعی ـ شعور اجتماعی سخن می گوییم. مترجم)

3

·        از این رو، مفهوم «شعور اجتماعی» سه فونکسیون مهم هم به عهده می گیرد:

الف

·        «شعور اجتماعی» راه را برای بسط دادن مسئله اساسی فلسفه به جامعه بشری هموار می سازد.

·        (مسئله اساسی فلسفه عبارت است از مسئله مربوط به رابطه ماده (طبیعت، وجود) و شعور (روح، تفکر)

·        مسئله اساسی فلسفه عالی ترین مسئله فلسفه است.

·         تقسیم و طبقه بندی سیستم ها و نگرش های فلسفی به دو جریان اصلی ماتریالیسم و ایدئالیسم و حل بنیادی کلیه مسائل مهم فلسفی، وابسته به پاسخی است که بدان داده می شود.

 

·        مسئله اساسی فلسفه در فرم کم و بیش روشنی تمام تاریخ تفکر فلسفی را در برگرفته است.

·        اگرچه این مسئله برای اولین بار از سوی ماتریالیسم دیالک تیکی، توسط انگلس، بطور صریح فرمولبندی شده است. مترجم)

ب

·        «شعور اجتماعی» راه را برای پیاده کردن مسئله اساسی فلسفه در جامعه بشری هموار می سازد.

پ

·        «شعور اجتماعی» راه را برای دادن پاسخ ماتریالیستی به مسئله اساسی فلسفه در عرصه جامعه بشری هموار می سازد.

4

·        مارکس در این مورد می گوید:

·        «این شعور انسان ها نیست که وجود آنها را  تعیین می کند، بلکه برعکس، وجود اجتماعی انسان ها ست که شعور آنها تعیین می کند.»

·        (کلیات مارکس و انگلس، جلد 16، ص 9)

5

·        مفهوم «شعور اجتماعی» از این لحاظ با مفهوم «روبنای ایدئولوژیکی» و یا «مناسبات ایدئولوژیکی جامعه» معنی مترادفی پیدا می کند.

·        مراجعه کنید به زیربنا ـ روبنا، مناسبات اجتماعی در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

ادامه دارد.