سیری در شعری از مهدی اخوان ثالث (58)

مرد و مرکب

از این اوستا

(1344)

ادامه

ویرایش و تحلیل از

ربابه نون

گفت راوی:

«راه از آیند و روند آسود

گردها خوابید

روز رفت و شب فراز آمد

گوهرِ آجین کبودِ پیر باز آمد

·        اخوان در این بند آغازین شعر، در سنت سعدی، ولی در پله تکاملی بمراتب بالاتر از سعدی، دیالک تیک پشت دیالک تیک کشف و فرمولبندی می کند:

1

گفت راوی:

«راه از آیند و روند آسود

گردها خوابید

روز رفت و شب فراز آمد

گوهرِ آجین کبودِ پیر باز آمد

·        در این بند شعر همه عناصر طبیعی مورد بحث، راه، گرد، روز، شب و آسمان، سوبژکتیویزه می شوند.

·        سوبژکت واره می شوند.

·        ترجمه افعال به زبان های فرنگی به فارسی را مدیون نیما یوشیج هستیم.

·        او این ترجمه را با بهره گیری از «واره» انجام می داد.

·        اخوان راه، گرد، روز، شب و آسمان را آنتروپومورفیزه و انیمالیزه (انسان واره و یا جانور واره) می کند.

·        اخوان به راه، گرد، روز، شب و آسمان جان می بخشد، عناصر طبیعی «جامد» و بی جان را به مقام موجودات زنده ارتقا می دهد تا هومانیسم (بشرگرائی)  طراز نوین خود را به ناتورالیسم (طبیعتگرائی) پیوند دهد:

2

گفت راوی:

«راه از آیند و روند آسود

·        در بینش هومانیستی ـ ناتورالیستی راوی، راه ـ بسان زحمتکشی که از زحمت و مشقت، برای مدتی موقت، آسوده می گردد تا گرد و غبار و روغن و کثافت از دست و سر و صورت و اندام بشوید و بلحاظ روحی و روانی، رفع خستگی و تجدید قوا کند ـ  از رفت و آمد (ترافیک) مدام، موقتا آسوده می گردد.

  

3

گفت راوی:

«راه از آیند و روند آسود

گردها خوابید

·        راوی، گرد و غبار را نیز بسان راه، سوبژکتیویزه می کند.

·        با آسایش راه از رفت و آمد (ترافیک)، گرد و غبار برآشفته، پریشان، سرگردان در هوا و بی خانمان، برای مدت کوتاه و  موقتی، سر و سامان می یابد و سر بر بالین راه می نهد، تا نفسی به آسودگی بکشد و رفع خستگی، پریشانی، سرگردانی و بی سامانی کند.

·        آنچه ساده و پیش پا افتاده می نماید، نه ساده است و نه پیش پا افتاده.

·        هنر است و استه تیک است و اتیک است و مارش شورانگیز هومانیسم و ناتورالیسم طراز نوین است.

·        چنین بینش هومانیستی ـ ناتورالیستی طراز نوین، حتی در مقیاس جهانی، بی نظیر و بی همتا و نایاب و کمیاب و کیمیا ست.

   

4

گفت راوی:

روز رفت و شب فراز آمد

گوهرِ آجین کبودِ پیر باز آمد

·        راوی، روز و شب را نیز بسان راه و گرد، سوبژکتیویزه می کند.

·        راوی به روز و شب موبیلیته (توان تحرک) می بخشد تا یکی برود و دیگری برگردد و جای خالی اش را پر کند.

5

گفت راوی:

«گوهرِ آجین کبودِ پیر باز آمد

·        آسمان شناسی و کیهان شناسی راوی نیز رد خور ندارد:

·        آسمان و کیهان به شمعدانی کبود سالخورده ای تشبیه می شود.

·        شمعدانی ئی که شمع از الماس و در و گوهر دارد.

·        این تصور و تصویر از کاینات هم بلحاظ استنباط صوری و فرمال غول آسا ست و هم بلحاظ علمی و نظری و فلسفی خارق العاده است.

6

·        کاینات هم در بینش راوی، سوبژکتیویزه می شود.

·        صفت پیر از سوئی دال بر بینش هومانیستی ـ ناتورالیستی اخوان است و از سوی دیگر دال بر عمر دراز کاینات است:

·        میلیاردها سال قبل از پیدایش حیات، کاینات بوده است.

·        زمین نیز ذره ای از کاینات لایتناهی است.

ادامه دارد.