سیری در شعری از آذر و رضوان (6)

ابلیس

 

ویرایش و تحلیل از

ربابه نون

من

با سیبی

از بهشتی بی عشق

آزاد ات (تو را آزاد)  کرده ام

اما تو

با سنگی

همخوابه مارهایم (مرا همخوابه مارها) می کنی

مگو که می خواهی

آدم ام (مرا آدم)  کنی

·        گفتیم که این شعر آذر اصفهانی حاوی ظرافت های تئوریکی (نظری)  ـ تئولوژیکی ـ متدیکی (اسلوبی)  ـ هنری ـ استه تیکی مستوری است که بدون تأمل عرقریز نمی توان به کشف شان نایل آمد:

·        یکی از این ظرافت ها، در واژه های «مار» و «آدم» لانه کرده است:

1

من

با سیبی

از بهشتی بی عشق

آزاد ات (تو را آزاد)  کرده ام

اما تو

با سنگی

همخوابه مارهایم (مرا همخوابه مارها) می کنی

مگو که می خواهی

آدم ام (مرا آدم)  کنی

·        مار در خرافه کتب مقدس، ابلیس است.

·        ابلیس در تئولوژی می تواند به هر هیئتی درآید.

·        وقتی کودکان اهل تشیع، به هر دلیلی خواب شان نمی برد، پدر علامه متوجه مسئله می شود و برای رهائی فرزند از بی خوابی، نسخه تئولوژیکی می پیچد و توصیه می کند:

·        «بسم الله بگو.

·        تا اجنه و شیاطین فرار کنند و مزاحمت نشوند.»

·        ابلیس اما چیست و کیست که همه جا در همه فرم و حتی در بی فرمی محض هست و فعال مایشاء است؟

2

·        ابلیس در تئولوژی، شباهت عجیب و غریبی به الله دارد.

·        استعداد و صفتی نیست که الله داشته باشد و ابلیس نداشته باشد.

·        تنها تفاوت و تضادی که ابلیس با الله دارد، این است که ابلیس مخلوق الله است.

·        ابلیس قبل از خلق حوا و آدم جزو ملائکه مقرب بود.

·        یعنی نور چشم الله بود.

·        پس از خلق حوا و آدم از فرمان الله سرپیچی می کند و از درگاه الهی طرد می شود.

·        حبیب الله به خصم الله استحاله می یابد.

·        چرا و به چه دلیل؟

3

·        ما هنوز تورات موسی و انجیل عیسی را نخوانده ایم.

·        در قرآن کریم اما سخن از آن است که الله، پس از خلق حوا و آدم، شیفته مولود دوگانه ـ یگانه ی خود می شود و بی خود از خویش، به تحسین از خویشتن خویش می پردازد:  

فتبارك الله احسن الخالقين

المؤمنون

·        معنی تحت اللفظی:

·        خجسته باد الله، که بهترین آفرینندگان (خالقین) است.

·        این آیه به چه معنی است؟

4

فتبارك الله احسن الخالقين

خجسته باد خدائی، که بهترینِ آفرینندگان است.

·        کریم در این آیه، دیالک تیک مولد و مولود را به شکل دیالک تیک الله و حوا و آدم (انسان)  بسط و تعمیم می دهد و با توجه به کیفیت مولود خود (حوا و آدم)، خود را از بقیه مولدین (خالقین) متمایز می سازد و برتر و بهتر می شمرد.

·        ما در تحیل قرآن کریم، تحلیل مفصلی از این آیه ارائه خواهیم داد.

·        چون زباله هائی زباله هائی در زمینه این آیه به خورد خلایق داده اند و می دهند.

5

فتبارك الله احسن الخالقين

خجسته باد خدائی، که بهترینِ آفرینندگان است.

·        در این آیه، مولد با توجه به مولود ارزیابی می شود:

·        جمال و کمال (کیفیت ظاهری و باطنی، کیفیت نمودین و ماهوی) حوا و آدم به عنوان دلیلی عینی و تجربی بر مولدیت (خلاقیت، آفرینندگی) بی عیب و نقص الله تلقی می شود:

·        چون میز و یا مبلی که نجار ساخته ایدئال است، بی عیب و نقص است و در حد کمال است، پس نجار مولدی چیره دست است.

·        استاد النجارین است.

6

·        الله در این آیه از کرد و کار خلاقانه خود احساس رضایت دارد و به خودستائی می پردازد.

·        این واکنش کریم، واکنشی رئالیستی است.

·        هر مولدی پس از اتمام کار، در آئینه مولود مادی، فکری و هنری خویش، به ارزیابی لیاقت مادی و روحی خویش می پردازد:

·        فرق نمی کند که مولد، نجار باشد و یا حفار.

·        خمار باشد و یا خیاط.

·        شاطر باشد و یا شاعر.

·        نقاش باشد و یا کفاش.

7

فتبارك الله احسن الخالقين

خجسته باد خدائی، که بهترینِ آفرینندگان است.

·        منشاء پسیکولوژیکی ـ ناتورالیستی بت پرستی در همین دیالک تیک مولد و مولود است:

·        مولود هر کس (و حتی هر حشره و خزنده و پرنده و حیوان)  معبود او ست.

·        هر مولدی، پرستنده بی حد و حصر مولود خویش است.

·        گریه عمیق کودکان پس از تخریب خانه ای که ساخته اند، بی دلیل پسیکولوژیکی ـ ناتورالیستی نیست.

·        تخریب خانه کاغذی و یا ماسه ای کودک به مثابه تخریب معبود او، تخریب بتِ پرستیدنی او در آئینه روح  و روانش منعکس می شود.

·        کودک از این بایت عمیقا رنج می برد.

8

·        هر شاعری در آئینه شعرش، ماهیت خلاق خود را کشف می کند و به خودشناسی می رسد.

·        منشاء تشکیل شخصیت کار مفید است.

·        بتی که پرستیده می شد و می شود، قبل از اینکه بت باشد، مولود مادی مولد بوده است.

·        هر عمله و معماری از تماشای عمارتی که ساخته، سیر نمی شود.

·        چون در آئینه عمارت خودساخته، ماهیت انسانی خود را می بیند.

·        لیاقت و هویت و شخصیت خود را می بیند.

·        زباله وارگی لومپن پرولتاریا ـ چه بلحاظ فکری و چه بلحاظ اخلاقی ـ به دلیل فقدان مولود است.

·        دیالک تیک سوبژکت ـ اوبژکت دیالک تیکی غول آسا ست.

·        مراجعه کنید به دیالک تیک سوبژکت ـ اوبژکت، در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

9

فتبارك الله احسن الخالقين

خجسته باد خدائی، که بهترینِ آفرینندگان است.

·        کریم (الله) به همین دلیل به اجنه و ملائکه فرمان سجده به حوا و آدم را صادر می کند:

·        کریم را می توان اولین بت پرست تئولوژی محسوب داشت:

·        کریم در قاموس قرآن، پرستنده حوا و آدم است.

·        پرستنده بت دوگانه ـ یگانه ای است که خود ساخته است.

·        این طرز تفکر ستایش انگیز کریم به مثابه مؤلف قرآن، هم رئالیستی است و هم راسیونالیستی.

·        هم واقعگرایانه است و هم خردگرایانه.

·        صد هزار تکبیر بر کریم.

10

فتبارك الله احسن الخالقين

خجسته باد خدائی، که بهترینِ آفرینندگان است.

·        همه اجنه و ملائکه که کسب و کار شان عبادت بوده، به حوا و آدم سجده می کنند.

·        ابلیس اما از سجده به مولود دوگانه ـ یگانه الله (حوا و آدم = انسان) امتناع می ورزد.

·        اما چرا و به چه دلیل؟

ادامه دارد.