ویرایش و تحلیل از
ربابه نون
زرتشت
(1000 تا 1200 سال
قبل از میلاد)
بنیانگذار دین مزدیسنا
(آئین زردشت)
سراینده گات ها
(کهن ترین بخش اوستا)
مؤلف مفاهیم مستعمل در گات ها:
اهنود
به معنی سرور و مولا است
اشتود
به معنی سلامت و عافیت است
سپنتمد
به معنی خرد مقدس است
وهوخشتر به معنی اقتدار نیک و کشور خوب است
وهیشتواشت
به معنی بهترین خواسته و نیکوترین ثروت است.
1
زردشت
به مثابه مبلغ مونیسم (یکتاپرستی)
در
گات ها اهورامزدا خدای یگانه است که جسم یا مرکب نبوده و مینوی پاک است
جلوه
های خاص خدا امشاسپندان هستند
تقریباً
دویست بار در گات‌ها به کلمهٔ مزدا یا ترکیب از این واژه بر می خوریم.
زرتشت
غیر از اهورامزدا خدای دیگری نمی‌شناسد
زرتشت
از گروه پروردگاران پیشین رو گردان است
تمام
عظمت و جبروت مختص اهورامزدا ست
او
ست آفرینندهٔ یکتا و خداوند توانا
الف
در
گات‌ها (هات ۴۴) زرتشت
با
زبانی شاعرانه
در توحید و اقتدار خداوند می گوید:
از
تو می پرسم ای اهورامزدا کیست پدر راستی؟
کیست
نخستین کسی که راه سیر خورشید و ستاره بنمود؟
از
کیست که ماه گهی تهی است و گهی پر؟
کیست
که به باد و ابر، تندروی آموخت؟
کیست
آفرینندهٔ روشنایی مفید و تاریکی؟
که
خواب و بیداری آورد؟
کیست
که بامداد و نیمروز و شب قرار داد
و دینداران را به ادای فریضه گماشت؟
کیست
آفرینندهٔ فرشتهٔ مهر و محبت؟
کیست
که از روی دانش و خرد
احترام
پدر در دل پسر نهاد؟
ب
پس
از این پرسش‌ها زرتشت خود در پاسخ گوید:
من
می کوشم، ای اهورامزدا تو را که به توسط خرد مقدس،
آفریدگار
کلی، به درستی بشناسم.
2
دوگانگی
(ثنویت) خرد انسانی
در
گات ها از منازعات اهورامزدا و اهریمن و جنگ و ستیز دائمی مابین این دو
که مایهٔ
آنهمه بحث و مجادله گردید
هیچ
سخنی نرفته است.
زرتشت
اهورامزدا را سرچشمهٔ آفرینش می داند
و
بنظر او، آفریدگار و یا فاعل شری وجود ندارد.
انگره
مینو و یا خرد خبیث
که
بعدها به مرور ایام تبدیل به اهریمن گردید
و زشتی های جهان از قبلِ او ست،
در
مقابل اهورامزدا نیست
بلکه
در مقابل سپنت مینو یا خرد مقدس است.
در
گات‌ها (هات ۳۰ قطعهٔ سوم) آمده است:
دو گوهر همزادی که در آغاز در عالم تصور ظهور
نمودند
یکی از آنان
نیکی
است در اندیشه و گفتار و کردار
و دیگری بدی (در اندیشه و گفتار و کردار)
از میان این دو، مرد دانا باید نیکی را برگزیند
نه بدی را
همچنین
در گات‌ها (هات ۴۵ قطعهٔ دوم) آمده است:
من
می خواهم سخن بدارم از آن دو گوهری که در آغاز زندگانی وجود داشتند،
از
آن چه آن (گوهر) خرد مقدس سپنت مینو،
به آن (گوهر) خرد خبیث انگره مینو گفت:
اندیشه،
آموزش، خرد، آرزو، گفتار، کردار، زندگانی و روان ما
با هم، یگانه و یکسان نیست
زرتشت
مسئلهٔ نیکی و بدی را
از دیدگاه فلسفی
بدین
صورت بیان می کند
که
خلقت جهان توسط خداوند انجام می یابد،
اما دو مینوی یا دو اصل وجود دارند
که
از خواص ذهن آدمی هستند.
او
می گوید:
این
دو بنیاد زادهٔ اندیشهٔ آدمی هستند
و
هریک بر اندیشه و گفتار و کردار انسان اثرگذار هستند.
این
دو گوهر در سرشت آدمی وجود دارند
و قضاوت دربارهٔ خوب و بد
از
این دو گوهر غیرمادی سرچشمه می گیرد.
این
ثنویت و دوگانگی در اخلاق و منش آدمی
در
مذاهب و مکاتب فلسفی دیگر نیز وجود دارند،
مانند
نفس لوامه و نفس اماره،
نفس
انسانی و نفس بهیمی
و همچنین نام های دیگر
3
اختیار
(آزادی) انسان
در
مقابل این دو قوه تکلیف انسان در دنیا چیست؟
زرتشت
در گات ها (هات ۳۰ ) می گوید:
«مرد
دانا باید خود برابر گزیند.»
آدمی
به موجب سرودهای زرتشت
آزاد
است و اختیار گزینش دارد.
زرتشت
در گات‌ها ( هات ۳۰ قطعه ۲ ) می گوید:
به
سخنان مهین گوش فرا دهید!
با
اندیشهٔ روشن به آن بنگرید،
میان
این دو آئین (دروغ و راستی) خود تمیز دهید!
پیش
از آنکه روز واپسین فرا رسد،
هر
کسی به شخصه دین خود اختیار کند.
باشد
که در سرانجام کامروا گردیم.
4
جهانگرائی
زرتشت به
زندگانی دنیوی بی‌اعتنا نیست
و جهانگریزی (ریاضت)
در آن
راهی ندارد.
زرتشت رسالت
خود را فقط مذهبی و معنوی نمی داند
و در توسعه
امور اقتصادی و بهبود زندگانی مادی نیز
کوشا ست.
بخصوص زرتشت
به آباد کردن زمین و کشاورزی
اهمیت زیادی
داده است.
زرتشت در
سخنان خویش
خطاب به کشاورزان
می گوید:
کشور
خداپرست کی گشتاسپ
باید از نیروی
آنان برتری به هم رساند
و سرمشق دیگران گردد.
در گات ها
(هات
۳۴ ا بند ۱۴ )
آمده است:
آری،
ای مزدا
از پاداش گرانبهای تو در همین جهان کسی
بهره مند شود
که در کار و کوشش است.
منبع:
ویکی پیدیا
ویرایش از تارنمای دایرة المعارف روشنگری
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر