دایرة المعارف فلسفه بورژوائی واپسین (326)

پروفسور دکتر هانس یورگ سندکولر 
فصل هفتم
ماتریالیسم  
برگردان شین میم شین

پیشکش
به 

 عبدالصمد کامبخش 
(  ۱۲۸۲ ـ ۱۳۵۰ )   

بخش نهم
ماتریالیسم و دیالک تیک از زمان لنین. 
نقد ماتریالیسم به مثابه نقد مارکسیسم

  

12

 ماکس هورکهایمر (1895 ـ 1973) 
فیلسوف اجتماعی آلمانی
رئیس مکتب فرانکفورت

·        هورکهایمر مورد حمله قرار گرفته است.

·        چون اعلام داشته که ماتریالیسم «شاخص شیوه رفتار عملی» است:

·        (هورکهایمر، «ماتریالیسم و متافیزیک»، در مجله پژوهش اجتماعی شماره 2، 1933، ص 7)  

13

·        هورکهایمر می نویسد:

·        «در عصر حاضر، مبارزه در راه نظام بهتر با استدلالات ماورای طبیعی قطع رابطه کرده است.

·        اکنون، تئوری نیل به نظام بهتر، تئوری ماتریالیستی است.»

·        (همانجا، ص 12)  

14

·        هورکهایمر در سال 1933  در مغایرت با نظرات بعدی اش که به مخالفت با علمی سازی سوسیالیسم برمی خیزد، اعلام می دارد:

الف

·        «ماتریالیسم خواهان وحدت فلسفه با علم است.»

·        (همانجا، ص 23)   

ب

·        ماتریالیسم در عین حال، تاریخی و رئالیستی است.

ت

·        «ماتریالیسم بلحاظ ایدئال (آرمان) کم و کسری ندارد.

·        ایدئال های ماتریالیسم اما با حوایج عموم مردم در پیوند قرار دارند.

·        معیار ارزیابی ایدئال ها چیزی است که با توجه به قوای انسانی موجود در آینده قابل پیش بینی امکان  پذیر است.»

پ

·        ماتریالیسم اما از نهادن بنیان این ایدئال های تاریخ و ضمنا عصر حاضر بر ایده ها و اندیشه های مستقل از انسان ها اجتناب و پرهیز می ورزد.»

·        (همانجا، ص 33،

·        مراجعه کنید به هورکهایمر، «ماتریالیسم و اخلاق»، ص 162 ـ 197)

15

 آرنولد گلن (1904 ـ 1976)   
جامعه شناس و فیلسوف آلمانی
نماینده آنتروپولوژی فلسفی
همراه با هلموت پلسنر و ماکس شلر 
حریف آدورنو از موضع محافظه کاری

·        مقایسه این موضع فلسفی هورکهایمر با اظهارات آرنولد گلن در همان زمان، حاکی از آن است که تفکر بورژوائی مترقی قرابت شدیدی به ماتریالیسم دارد.

·        در حالیکه ایده ئولوژی بورژوائی ارتجاعی فقط می تواند ضد ماتریالیستی باشد.  

16

 برتولت برشت (1898 ـ 1956) 
شاعر و نمایشنامه نویس مهم قرن بیستم
بنیانگذار تئاتر دیالک تیکی
لئو کوفلر برتولت برشت را جانشین بلافصل مارکس می نامد.

·        برتولت برشت در دوره تبعید خویش در ایالات متحده امریکا به مثابه ناظر تیزبین گرایشات انستیتوی پژوهش اجتماعی (مکتب فرانکفورت)، اعلام می دارد، میان اعلام غلبه بورژوائی ـ دموکراتیکی بر فاشیسم و انتقاد از مارکسیسم پیوند وجود دارد:

 روبرت والسر (1878 ـ 1956) 
نویسنده آلمانی ـ سوئیسی

برتولت برشت
آدورنو اینجا 

این انستیتوی فرانکفورت
مائده ای برای رمان توئی است.
ضد مطلق «یاران قیام مسلحانه» است:
شیدایان اندیشه ی ماتریالیسم
بی اعتنایان به سود خویش 

مارکس بی اعتنا به اشیا ست.
علاقه ی او مختص به روابط میان انسان ها ست،
روابطی که در اشیاء، شیئیت می یابند. 

 خنده دار است، اینکه 
 روبرت والسر آدم مهمی است
برای اینکه او آئینه زوال جامعه بورژوائی است.

دریغ
که این بورژوازی
با لشکر تانک ها و با واحدهای اس ـ اس

زوال می یابد. 

(برتولت برشت، «مجله کارگران»

جلد اول (1938 ـ 1942)   

جلد دوم (1942 ـ 1955)  

با تذکراتی از و هشت

یاد داشت شماره 632

10 اکتبر 1943)
ادامه دارد.