خود مختاری
جمعبندی و ویرایش از
ربابه نون
محمد زهری
آنقدر خوانده ام و شنیده ام و دیده ام،
که این غرور بر من چیره نشود که
کار خویش را از هر لغزش و ناسازی تهی بدانم و آن را به کمال بیابم.
محمد زهری
آنقدر خوانده ام و شنیده ام و دیده ام،
که این غرور بر من چیره نشود که
کار خویش را از هر لغزش و ناسازی تهی بدانم و آن را به کمال بیابم.
این طرز تفکر و طرز استدلال و اثبات نظر، یکی از مشخصات بارز محمد زهری است و به کمتر کسی در این زمینه شباهت دارد.
اخوان ثالث هم به این خود ویژگی محمد زهری کم و بیش پی برده است، بی آنکه بتواند به درک عمیقی از آن نایل آید.
اخوان چون قادر به درک ماهیت طبقاتی محمد زهری نیست، قیاس به نفس می کند و اعلام می دارد:
زهری می کوشد هر چه دارد از خودش باشد و این خیلی مهّم است.
این استنباط اخوان ثالث اما علیرغم کوتاهی بینش او، حاوی هسته ی حقیقی کمرنگ، ولی بسیار مهمی است:
۱
خود مختاری یعنی کسب، حفظ، تقویت و توسعه استقلال نظری و عملی.
۲
کانت خود مختاری را در تعریف روشنگری، اصل قرار می دهد:
«روشنگری یعنی خروج از خطه خریت خود مسئول» (نقل به مضمون)
روشنگری یعنی کسب و حفظ اکید خود مختاری.
روشنگری یعنی قرائت فاتحه ای بلند بر وابستگی.
خواه وابستگی به اوتوریته آسمانی (خدا و وحی و مشیت الهی و غیره) و خواه وابستگی به اوتوریته زمینی (اشرافیت برده داری، فئودالی، روحانی، کلیسا، دگم های کلیسائی، خرافات مذهبی و غیره)
۳
مارکسیسم اصل خود مختاری بورژوائی آغازین را خصلت و محتوای پرولتری می بخشد و توسعه همه جانبه می دهد.خود مختاری در مارکسیسم در داربست دیالک تیک هیرارشی و خود مختاری تشکیل، تقویت و حفظ می شود و تمام اجتماعی و یا توده ای می گردد.
۴
محمد زهری از اصل خود مختاری به معنی حقیقی کلمه پاسداری به عمل می آورد.
اخوان ثالث هم به همین روش و رویه و رفتار محمد زهری پی می برد و می گوید:
از بسیاری جهات نتوانسته است به سرمشق های خود، نزدیک شود.
اگر کشف اخوان ثالث را دقیقتر فرمولبندی کنیم، به این نتیجه می رسیم که محمد زهری نه تنها از گلیم هنری به میراث مانده از نیاکان، پا بیرون می نهد، بلکه حتی برای مراجع تقلید خود پشت می کند و راه و روش و رفتار مستقل خود را پیش می گیرد.
بدین طریق خود مختاری پرولتری عملا تشکیل، حفط و تقویت می شود.
۵
اخوان ثالث هم به حاصلخیزی نهائی خود مختاری او کم و بیش بها می دهد:زیرا کوششی است که شاید اگر به نتیجه برسد، می تواند بسیار با ارزش باشد.
البته منظور اخوان احتمالا فقط بلحاظ فرم و ساختار آثار هنری است.
چون خود مختاری هر مولد مادی و فکری و هنری می تواند به تنوع و تکثیر سبک ها و مکاتب فکری و فلسفی و هنری منجر شود.
ما نه از بیوگرافی محمد زهری خبر داریم و نه از میراث فکری و فلسفی و هنری او.
ولی خودمختاری او نمی تواند به خود مختاری هنری محدود باشد.
بی تردید، محدود هم نبوده است.
در روند تحلیل آثار او به این مسئله برخواهیم گشت و یقین بیشتری در صحت نظر خود کسب خواهیم کرد.
۶
سیاوش رضا زاده می نویسد:
شهرت کتاب کوچک او تحت عنوان «شب نامه»، تا آن جا بالا گرفت که دکتر محمّد زهری را بطوز کلّی
«شاعر شب نامه» نامیدند و به این وسیله برای او ویژگی خاصی قائل شدند که مختص به خود او بود.
ادامه دارد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر