دایرة المعارف فلسفه بورژوائی واپسین (210)

پروفسور دکتر هانس هاینتس هولتس   

فصل ششم

متافیزیک

برگردان شین میم شین

بخش دهم

اقدامات بورژوائی در زمینه نوسازی متافیزیک:

ژان پل سارتر

مارتین هایدگر

ارنست بلوخ

قسمت اول

ژان پل سارتر

 ژان- پل سارتر (1905 ـ 1980)

فیلسوف، اگزیستانسیالیست، رمان‌نویس، نمایش ‌نامه‌ نویس و منتقد فرانسوی

·        ژان پل سارتر در اثر اصلی اول خود، تحت عنوان «وجود و عدم» (وجود و هیچ)، طرح متافیزیک ایراسیونال (ضدعقلی)  اختیار (آزادی) را می ریزد.

·        (به اثر اصلی دوم ژان پل سارتر تحت عنوان «نقد خرد دیالک تیکی» (1960)، در رابطه با بررسی متافیزیک بورژوائی واپسین نمی توانیم بپردازیم.

·        چون در زمان تحریر این اثر دوم، ژان پل سارتر در پی انفجار نظرات متافیزیکی اگزیستانسیالیسم و نفوذ در دیالک تیک مارکسگرا بوده است.

·        ناگفته نماند که او تحت تأثیر اثر گئورگ لوکاچ تحت عنوان «تاریخ و شعور طبقاتی» بوده است و نه تحت تأثیر مارکس.) 

1

·        تز اصلی ژان پل سارتر این است که انسان، ماهیت است، ماهیتی که وجود جوهر بر آن تقدم دارد.

·        یعنی هستی مقدم بر ماهیت است.

·        بنابرین، هستی در آغاز، لخت و عریان و نامعین بوده است.

2

·        بزعم ژان پل سارتر، اختیار مطلق به انسان اعطا می شود.

·        هستی او با ماهیت او، با چگونه بودن او، پر می شود.

·        او به چیزهائی مجهز می شود که رفته رفته او را به شخصی مبدل می سازند. 

3

·        ژان پل سارتر می نویسد:

·        «دلیل غیر قابل تعریف بودن انسان ـ بنا بر درک اگزیستانسیالیست ها ـ  این است که انسان در آغاز بطور کلی هیچ بوده است.

·        هیچی که بعدها چیزی می شود و چنان می شود که خود او می سازد.»

·        (از پل سارتر، «اگزیستانسیالیسم، یک هومانیسم است»، 1947)  

4

·        شکی نیست که این اختیار مطلق را فقط می توان در آغاز غیر تاریخی اثبات کرد.

·        آغاز هستی انسانی بزعم ژان پل سارتر، در اعماق است، اعماقی که از اسفل السافلین عدم (نیستی، هیچی، پوچی) پرده برمی دارد.

5

·        این عدم ضمنا عدم تعیین آغازین است و بعدها به امکانی بدل می شود، امکانی که در همان دم می تواند هر تعینی را نفی کند و واپس گیرد.

6

·        استعداد هیچ نگفتن که از خصوصیات انسانی است، به علامتی  برای «عدم در قلب وجود»، یعنی منفیت محض اولین و ماهوی ترین طرز انسان بودن بدل می شود و برای اولین بار اختیار (آزادی) او را تشکیل می دهد.  

7

 هربرت مارکوزه (1898 ـ 1979)

فیلسوف، سیاست شناس و جامعه شناس آلمانی ـ آمریکائی

از اعضایِ اصلیِ مکتب فرانکفورت

·        اینجا می توان به خویشاوندی اگزیستانسیالیسم با برنامه آنارشیستی هربرت مارکوزه، تحت عنوان «امتناع بزرگ» پی برد.

·        (هانس هاینتس هولتس، همانجا، ص 198)   

8

·        بنظر ژان پل سارتر، امکان نفی هر تعینی و یا هر محدودیتی، در عین حال به معنی داشتن ظرفیت مثبت برای شروع از نو در همان دم است. 

ادامه دارد.