خرد ـ انسان ـ تاریخ (7)

 

پروفسور دکتر مانفرد بور

پروفسور دکتر گرهارد بارچ

بخش دوم

سر آغاز تفکر کلاسیک بورژوائی

در فلسفه نیکولاس کوزانوس

برگردان شین میم شین

 نیکولاس کوزانوس (1401 ـ 1464) 

فیلسوف، تئولوگ، ریاضی دان، کاردینال

از نخستین هومانیست های آلمانی 

در دوره گذار از قرون وسطای واپسین به عصر جدید آغازین

·        اگر کسی منشاء و سرآغاز تفکر کلاسیک بورژوائی را در فلسفه رنسانس (از فرانسیس بیکن و دکارت تا هگل و فویرباخ) دنبال کند، بارها و بارها به آثار فلسفی نیکولاس کوزانوس ارجاع داده می شود. 

1

·        فلسفه کوزانوس از نقطه نظرات زیادی، بیشک بیانگر نقطه گرهی توسعه جهان بینانه است: 

الف

·        فلسفه کوزانوس همزمان حاوی فلسفه به میراث مانده و انحلال آن است.

·        یعنی در آن واحد، حاوی اسکولاستیک و نومینالیسم است.      

ب

·        فلسفه کوزانوس همزمان، تداوم توأم با پذیرش مجدد کهنه و گسست از کهنه است.

·        یعنی همزمان هم نماینده ایده ی حل تضادهای زمینی در لایتناهی و یا کلیت الهی است و هم نماینده ی تأکید مؤکد بر فرد و فردیت است.        

ت

·        فلسفه کوزانوس آغاز  و شروع همزمان است.

·        یعنی آغاز روی آوردن به علوم، بویژه علم مکانیک و آزمایش و شروع دنیویت تفکر است.

2

·        خصلت اساسی فلسفه کوزانوس منتج از همین خصوصیات است، خصلتی که در ادبیات اغلب مورد توجه قرار گرفته و محکوم کردن فلسفه کوزانوس را دشوار ساخته است:

الف

·        در فلسفه کوزانوس نو حاوی لعابی از عناصر کهنه به میراث مانده است.    

ب

·        در فلسفه کوزانوس عناصر پیشرفتگرا با عناصر کهنه ی به میراث مانده همبسترند. 

ت

·        در فلسفه کوزانوس مسئله گذاری های (طرح مسائل) مربوط به آینده در البسه فرم های کهنه صورت می گیرند.

6

هاینریش ریتر (1791 ـ 1869)

تئولوگ، فیلسوف، استاد فلسفه آلمانی

مؤلف «تاریخ فلسفه» در 12 جلد

·         هاینریش ریتر که در اواسط قرن نوزدهم، برای اولین بار بر اهمیت نیکولاس کوزانوس تأکید مؤکد می ورزد و نام او را مجددا وارد تاریخ فلسفه می کند، کوزانوس را به شرح زیر ارزیابی می کند:    

·        «در اولین سال قرن پانزدهم، کودکی تولد یافت که زندگی و تاثیرش را (به همان سان که هر نقطه عطف تاریخ همیشه از همین قرار است)، می توان به مثابه حاوی هر چیز مهمی تلقی کرد که قرن های بعد به همراه خواهند آورد.

·        نیکولاس کوزانوس در نقطه عطف قرون وسطی و عصر جدید ایستاده است.

·        اما امید و تلاش و تأثیر او نظر به عصر جدید دارد.»

·        (هاینریش ریتر، «تاریخ فلسفه»، جلد 9، ص 141، سال 1850)

ادامه دارد.