دایرة المعارف فلسفه بورژوائی واپسین (118)

فصل پنجم

 ایدئالیسم

پروفسور دکتر اندراس گدو

برگردان شین میم شین

بخش چهارم

پوزیتیویسم و فلسفه حیات

به مثابه طرز تفکر:

انکار سیستم وارگی (سیستمیت) تفکر کلاسیک بورژوائی  

 قسمت اول

امکان دیگری از پوزیتیویسم:

هربرت اسپنسر 

 ادامه

 جان استوارت میل (1806 ـ 1873)

فیلسوف و اقتصاد دان و از متفکران قرن نوزدهم

از نمایندگان کندنسیونالیسم

از فلاسفه بورژوائی واپسین

5

·        دایره ی مسائل فلسفی مطروحه در آثار اسپنسر در مقایسه با دایره مسائل مطروحه در آثار جان استوارت میل، تنگتر و نگرش مبذول به آن مسائل سطحی تر است.

·        حرکت اندیشه ها کندتر و محدودتر، توهم بی زمانی نتایج حاصله ی مطروحه در احکام ساده و قطعیت آنها نادرتر و جانسخت تر است.

6

·        تمایلات فیده ئیستی امپیریسم پوزیتیویستی جان استوارت میل محتاطانه تر بوده اند و جای شان در حواشی آثار او بوده است.

·        در حالیکه اسپنسر آشکارا و صریح و با صدای بلند به تأیید مذهب می پردازد:

·        فیده ئیسم بی چون و چرا و مرافعه انگیز در کانون فلسفه اسپنسر قرار دارد.

·        (فیده ئیسم به موضعگیری معرفتی ـ نظری ئی اطلاق می شود که عقیده (مذهبی) را به مثابه تنها بنیان تمامت شناخت قلمداد می کند و عقیده را برتر از عقل می شمارد. مترجم)    

7

·        اسپنسر در پایان مطلبی راجع به پیشرفت، قانون و علت مذهب می نویسد:

·        «پس از تبیین هر آنچه که تبیین یافته، راز نهائی مذهب، همان می ماند که بوده است.

·        توضیح هر چیز غیرقابل توضیح، توضیح ناپذیری پنهان در ورای آن را روشنتر نمی سازد.

·        اگرچه به توضیح مذهب، امیدی نیست، برغم آن، پژوهش گستاخ و سماجت آمیز ادامه می یابد تا بنیان مطمئنی راجع به کل مذهب اصیل و راستین ارائه داده شود.»  

·        (هربرت اسپنسر، «مجموعه مقالات علمی، سیاسی و فلسفی»، جلد 1، ص 60)

8

 ریچارد آوه ناریوس (1843 ـ 1896)

فیلسوف آلمانی

از نمایندگان امپیریوکریتیسیسم

·        اسپنسر ـ بر خلاف جان استوارت میل و جریانات مربوط به آوه ناریوس و ماخ و همچنین بر خلاف امپیریسم منطقی و قرقه های مختلف فلسفه زبانتحلیلی  ـ اندیشه واقعیت عینی (رئالیته) را می پذیرد.  

9

 ویلیام هامیلتون  (1788 ـ 1856)

فیلسوف اسکاتلندی

   

·        نظرات اسپنسر در این زمینه در راستای ایدئالیسم عینی بوده اند.

·        البته نه به اندازه نظرات لایبنیتس و یا شلینگ و هگل، بلکه بیشتر به اندازه ویلیام هامیلتون:

الف

·        جهان فکری اسپنسر با دیالک تیک کاملا بیگانه می ماند.

ب

 فریدریش هاینریش یاکوبی (1743 ـ 1819)

فیلسوف، حقوقدان، بازرگان و نویسنده آلمانی

·        بر مفهوم واقعیت عینی مورد نظر او، ابر تیره ای از ندانمگرائی امپیریسم پوزیتیویستی سایه می اندازد و در این تیرگی قبول واقعیت عینی (رئالیته) با قبول عدم تعقل (ایراسیونالیته) در هم می آمیزند.

·        به همان سان که در جهان فکری هامان و یاکوبی در هم آمیخته بودند.   

ادامه دارد.