شعر نیما یوشیج در آئینه سیاوش کسرائی (7)

نیمایوشیج (1274 ـ 1338)

تحلیل واره ای از

گاف سنگزاد

 3

مفاهیم «شعر اجتماعی و «شعر سیاسی»

و اما نیما، اولی را می ستود و دومین را می کوبید و نطفه شعر اجتماعی و سیاسی 

نیما از همین جا ست که آغاز می شود.    

·         مفاهیم «شعر اجتماعی و «شعر سیاسی»،  مفاهیم قابل بحث و غلط اندازی اند.

1

·        شعر یکی از فرم های شعور است.

2

·        شعر یکی از جامه هائی است که شعور در بر می کند و به میان بنی بشر می رود.

3

·        شعر شربتی است که شعور سر می کشد و ببرکت آن، مادیت می یابد، دست به دست، سینه به سینه، نسل به نسل منتقل می شود.

4

·        شعر غیر اجتماعی و غیرسیاسی، همانقدر می تواند وجود داشته باشد که شعور گسیخته و مستقل از وجود (روح گسیخته و مستقل  از ماده):

الف

·        هر شعر خواه و ناخواه حاوی اندیشه ای و حامل پیامی است.

·        شعر توخالی وجود ندارد.

·        برای اینکه فرم بی محتوا وجود ندارد.

·        بحث همیشه بر سر محتوا ست.

·        چون محتوای شعر می تواند شهد روشنگری برای توده باشد و یا زهر ایدئولوژیکی.

·        دعوا همیشه بر سر این حقیقت امر است.

ب

·        هر شعری خواه و ناخواه در سنگری سروده می شود و حاوی شعاری است.

ت

·        شعر بی سنگر، شعر بی موضع، شعر غیر اجتماعی و غیر سیاسی ـ در تحلیل نهائی ـ معنی ندارد.

·        حتی شعر بظاهر توخالی و بی محتوا سنگر و پرچم طبقاتی خاص خود را دارد.

5

·        اکنون این سؤال پیش می آید که نطفه شعر بطور کلی از کجا نشئت می گیرد.

·        اگر شعر فرمی از شعور است، پس بناگزیر باید از وجود (طبیعت، جامعه، انسان) سرچشمه بگیرد.

·        به عبارت دقیقتر باید در بسط و تعمیم دیالک تیک وجود و شعور قوام یابد:

·        دیالک تیک وجود و شعور باید به شکل دیالک تیک وجود (چیزها و پدیده های طبیعی، اجتماعی، انسانی) و شعر بسط و تعمیم یابد.

6

·        نطفه شعر نیما بنظر سیاوش از موضعگیری اجتماعی ـ سیاسی نیما نشئت می گیرد.

·        از جانبداری نیما از حاکمیت توده ها و مخالفت او با دیکتاتوری اربابان و سرمایه داران و متحدین جهانی آنها. 

7

·        می توان گفت که سیاوش دیالک تیک وجود و شعور را به شکل دیالک تیک مبارزه طبقاتی در مقیاس ملی ـ میهنی و جهانی و شعر نیما بسط و تعمیم می دهد.

8

·        منشاء شعر نیما مبارزه طبقاتی در مقیاس ملی ـ میهنی و جهانی است!

·        به همین دلیل هم شاید باشد که نیما در سال 1332 شعر نوی زیر را تحت عنوان «دل فولادم» می سراید:

دل فولادم

·        ول کنید اسب مرا

·        راه توشه ی سفرم را و نمد زینم را

·        و مرا هرزه درا،

·        که خیالی سرکش

·        به در خانه کشانده است مرا.

·        رسم (از مصدر رسیدن) از خطه ی دوری، نه دلی شاد در آن.

·        سرزمین هایی دور

·        جای آشوبگران

·        کارشان کشتن و کشتار که از هر طرف و گوشه ی آن

·        می نشانند ـ بهارش ـ گل با زخم جسدهای کسان.

*****

·        فکر می کردم در ره، چه عبث

·        که از این جای بیابان هلاک

·        می تواند گذرش باشد هر راهگذر،

·        باشد او را دل فولاد، اگر

·        و برد ـ سهل ـ نظر در بد و خوب که هست

·        و بگیرد مشکل ها آسان.

·        و جهان را داند

·        جای کین و کشتار

·        و خراب و خذلان.

·        ولی اکنون به همان جای بیابان هلاک

·        بازگشت من می باید، با زیرکی من که به کار،

·        خواب پر هول و تکانی که رهاورد من از این سفرم هست

·        هنوز

·        چشم بیدارم هر لحظه بر آن می دوزد،

·        هستی ام را ـ همه ـ در آتش بر پا شده اش می سوزد.

·        از برای من ویران سفر گشته، مجال دمی استادن نیست

·        منم از هر که ـ در این ساعت ـ غارت زده تر

·        همه چیز از کف من رفته بدر

·        دل فولادم با من نیست

·        همه چیزم دل من بود و کنون می بینم

·        دل فولادم مانده در راه.

·        دل فولادم را بی شکی انداخته است

·        دست آن قوم بداندیش در آغوش بهاری که گلش ـ گفتم ـ از خون وز زخم.

·        و این زمان فکرم این است که در خون برادرهایم

·        ـــ ناروا، در خون پیچان

·        بی گنه، غلتان در خون ـــ

·        دل فولادم را زنگ کند دیگرگون.

پایان

ویرایش از تارنمای دایرة المعارف روشنگری

ادامه دارد.