دایرة المعارف فلسفه بورژوائی واپسین (111)

خردستیزی

اثری از پابلو پیکاسو

فصل پنجم

 ایدئالیسم

پروفسور دکتر اندراس گدو

برگردان شین میم شین

بخش سوم

تاریخ پیدایش فلسفه حیات و پوزیتیویسم:

خردستیزی

قسمت دهم

تلخیص راسیونالیته (اختصار تعقل)

 جان استوارت میل  

 ادامه

35

·        به نظر جان استوارت میل، «در چالش فکری جاری در حال حاضر بر سر این مسئله و موضوع، بطور کلی باید گفت که بنا بر طبیعت چیزها، نه ماده قادر به اثبات چند و چون آن چیزها ست، نه روح، نه زمان و نه مکان.

·        اگر احیانا شناختی راجع به چیزها در بین باشد، باید بواسطه الهام بی واسطه کسب شده باشد.»

·        (جان استوارت میل، «سیستم منطق عقلی و استقرائی»، جلد 1، ص 7) 

36

·        جان استوارت میل با توجه به تعالیم هامیلتون تأکید بر آن دارد که «ما بر طبق بهترین سیستم نظری موجود، راجع به طبیعت ـ چه جسم و چه روح ـ چیزی جز احساس های خود نمی دانیم.

·        احساس هائی که از اجسام نشئت می گیرند و بواسطه روح ادراک می شوند.

·        اگر احیانا چیزی یافت شود که به شناخت و یا به نحوه و نوع شناخت ربطی نداشته باشد، منطق است.»

·        (همانجا، ص 69)

37

·        امپیریسم پوزیتیویستی جان استوارت میل، بدین طریق بنا بر نظرات فلسفی خود فقط برای «الهام بی واسطه» اعتبار قائل می شود و علیرغم میل خود، فلسفه الهام را برسمیت می شناسد.

·        جان استوارت میل بنا بر منطق خود، وجود ماده و یا روح را غیر قابل اثبات می داند.

·        او بدین طریق، امپیریسم پوزیتیویستی را بنیان و اساس منطق فلسفی خود، استنباط هر چیز منطقی، پیوندهای مضامین، فرم ها و روندهای فکری، خصلت و گزینش مسئله گذاری ها  به مثابه «وصف فنی روش های فکری» می داند.

·        جان استوارت میل بعدها در نقد از فلسفه هامیلتون، مفهوم سوبژکتیویستی احساس را که مقوله اصلی فلسفه او ست، با وضوح بیشتری مطرح می سازد.

·     (جان استوارت میل، «سیری در فلسفه ویلیام هامیلتون و بحث راجع به مسئله اساسی فلسفه در آثار او»، ص 255، 393)

38

·        جان استورات میل در اینجا آشکارا به انکار  مفاهیم عام می پردازد.

·        (همانجا، ص 393)

39

·        امپیریسم پوزیتیویستی نه فقط پایه و اساس سیستم منطق را، یعنی آموزش استقراء را برجسته می کند، بلکه علاوه بر آن، نظرش را راجع به رابطه «چیزها» و «نام ها» تعیین می کند و طرح استنتاج (نتیجه گیری) نهائی را بر گذار از «جزئی به جزئی دیگر» محدود می سازد.

·        (جان استوارت میل، «سیستم منطق عقلی و استقرائی»، جلد 2، ص 142، جلد 1، ص 62، 221)

40

·        این درک جان استوارت میل از منطق در روند پیاده کردن عملی امپیریسم پوزیتیویستی ورشکست می شود:

·        سیستم منطق جان استوارت میل قادر به جدا کردن منطق از تئوری شناخت نمی شود.

·        تئوری شناخت او اما تلاش بر آن دارد که فرم ها و روش های منطقی را بطور بی واسطه از دانش تجربی استخراج کند، دانش تجربی ئی که بطور سوبژکتیف و تجربی تفسیر شده است.

·        در این واویلا اما خودویژگی چیزهای منطقی و ضمنا طبیعت و خودویژگی دانش ریاضی بی توضیح می مانند و نتیجتا بخشی از گنجینه منطق صوری بطور تاریخی فراهم آمده، گرد آوری شده و به میراث نهاده شده از سیستم جان استورات میل بدر رانده می شود.

·        و این درک از منطق او در جریان کار در زمینه سیستم منطق و باز انتشار آن به صورت سدی در راه توسعه و تکامل منطق صوری در می آید.

41

 برتراند آرتور ویلیام راسل (۱۸۷۲ – ۱۹۷۰)

فیلسوف، منطق‌دان، ریاضی‌دان، و قرن بیستم

فعال صلح و خلع سلاح بریتانیایی

لیبرال، راسیونالیست، پوزیتیویست

مؤلف (در همکاری با وایتهد) اصول ریاضیات

در زمینه مقدمات ریاضی

یکی از مهمترین آثار قرن بیستم

از اساتید دانشگاه های زیر:

کامبریج، هاروارد، پکن، مدرسه اقتصاد لندن

برنده جایزه نوبل (1950)

·        به قول برتراند راسل، «ریاضیات در امپیریست های بریتانیائی از قبیل جان لاک و جان استوارت میل تأثیر چندانی نداشته است.

·        آنها چه بسا خصومت معینی نسبت به طرز نگرشی داشته اند که ریشه در ریاضیات داشته است.»

·        (برتراند راسل، «پوزیتیویسم منطقی»، در مجله «مروری بر فلسفه بین المللی»، شماره 11، ص 3)

ادامه دارد.