سیری در شعر «شعله رمیده» از فروغ فرخزاد (3)

فروغ فرخزاد

(1313 ـ 1345)

 (1934 ـ 1966)

اسیر

1331 (1952)

تحلیلی از شین میم شین

4

ای رهروان خسته چه می جویید

در این غروب سرد ز احوالش

او شعله رمیده خورشید است

بیهوده می دوید به دنبالش

او غنچه شکفته مهتاب است

باید که موج نور بیفشاند

·        اینها ـ همه ـ در وصف غیرمن است.

·        غیرمن کماکان همه چیز واره و همه کاره است:

·        شعله رمیده خورشید است.

·        غنچه شکفته مهتاب است.

·        کیمیا و دست نیافتنی است.

5

بر سبزه زار شب زده چشمی

کاو را به خوابگاه گنه خواند

باید که عطر بوسه خاموشش

با ناله های شوق بیآمیزد

در گیسوان آن زن افسونگر

دیوانه وار عشق و هوس ریزد

باید شراب بوسه بیاشامد

ازساغر لبان فریبایی

مستانه سر گذارد و آرامد

بر تکیه گاه سینه زیبایی

·        شاعر اکنون فونکسیون های غیرمن را یکی بعد از دیگری برمی شمارد:

·        غیرمن باید به ارتکاب معصیت تن در دهد و به خوابگاه گناه وارد شود.

·        گناه در شعر فروغ مقوله ای آشنا ست.

1

·        ولی گناه ـ در واقع ـ چه معنی دارد؟

2

·        چرا فروغ رفتن دو انسان به خوابگاه را گناه می نامد؟

3

·        چون سنت دیرین جامعه شکسته می شود و دو انسان قبل از عقد ازدواج به بستر می روند؟

4

·        باید برای این سؤال ها هم جوابی پیدا کرد.

5

·        اکنون در دیالک تیک من و غیرمن، غیرمن فعال ما یشاء است:

·        او باید به خوابگاه گناه برود، عطر بوسه خاموشش را با ناله های شوق بیامیزد، در گیسوان زن ـ دیوانه وار ـ عشق و هوس بریزد، از ساغر لبان زن شراب بوسه بیاشامد و بر سینه اش سر بگذارد و بیارامد.

6

·        اکنون این سؤال پیش می آید که پس زن چه کاره است؟

7

·        آنچه کماکان جان سختی می کند، بسط و تعمیم دیالک تیک من و غیرمن به شکل دیالک تیک هیچ و همه چیز است.

8

·        هم در قاموس سعدی و حافظ چنین بوده و هم در قاموس فروغ چنین است.

·        با یک تفاوت کوچک که عشق در فلسفه فروغ واقعی است و در فلسفه سعدی و حافظ بهانه است.

9

·        وجه مشترک هر دو این است که زن نقش هیچواره خود را کماکان حفظ و ایفا می کند.

10

·        فریب حرف های سعدی و حافظ را نباید خورد.

·        زن فقط اگر شاهزاده ای، خانزاده ای، ارباب زاده ای باشد، می تواند همه کاره باشد و لاغیر.

11

·        خود سعدی یک بار به چنین زنی برمی خورد.

·        از زبان خود سعدی بشنویم :

 حکایت

(گلستان با ب دوم، ص 81 ـ 82.)  

  

·        از صحبت یاران دمشقم، ملالتی پدید آمده بود.

·        سر در بیابان قدس نهادم و با حیوانات انس گرفتم، تا به وقتی که اسیر فرنگ شدم.

·        در خندق طرابلس، با جهودانم، به کار گل بداشتند.

·        یکی از رؤسای حلب، که سابقه معرفتی در میان ما بود، گذر کرد و بشناخت.

·        گفت :

·        «این چه حالت است؟»

·        گفتم :

·        « همی گریختم از مردمان به کوه و به دشت

·        که از خدای نبودم به دیگری پرداخت

·        قیاس کن، که چه حالم بود در این ساعت

·        که در طویله نامردمم بباید ساخت.»

*****

·        پای در زنجیر، پیش دوستان

·        به که با بیگانگان در بوستان

·        بر حالت من رحمت آورد و به ده دینارم از قید خلاص کرد و با خویشتن به حلب برد و دختری که داشت، به نکاح من در آورد، به کابین صد دینار.

·        مدتی بر آمد.

·        دختری بد خوی ستیزه روی نا فرمان بود.

·        زبان درازی کردن گرفت و عیش مرا منغص داشتن.

·        زن بد در سرای مرد نکو

·        هم در این عالم است دوزخ او

·        زینهار، از قرین بد زنهار

·        وقنا ربنا عذاب النار

·        (خدایا، ما را از عذاب آتش دوزخ حفظ کن!)

·        باری زبان تعنت   (عیبگوئی)  دراز کرد و همی گفت:

·        «تو آن، نیستی که پدر من تو را از فرنگ باز خرید؟»

·        گفتم :

·        «بلی، من آنم که به ده دینارم از قید فرنگم باز خرید و به صد دینار به دست تو گرفتار کرد.»

·        شنیدم، گوسپندی را بزرگی

·        رهانید از دهان و دست گرگی

·        شبانگه کارد، بر حلقش بمالید

·        روان گوسپند، از وی بنالید

·        که از چنگال گرگم در ربودی

·        چو دیدم، عاقبت گرگم تو بودی.  

ادامه دارد.