سیری در شعری از جهانگیر صداقت فر (16)

توانا بود هر که "دارا" بود

ز "ثروت" دل‌ پیر برنا بود   

تحلیلی از شین میم شین

سرچشمه:

سایت اخبار روز

http://www.akhbar-rooz.com

توانگر دائم اما فارغ البال

خردمند و هنر پرور، خوش اقبال

توانگر در همه فنّ اوستاد است

نماد داد و عدل و اعتماد است

خود از پشتِ  شهان ِ پیشداد است

خلف زاد ِ کیان ِ و کیقباد است!

·       معنی تحت اللفظی:

·       توانگر اما زندگی فارغ از غم و اندوه دارد.

·       توانگر خردمند و هنر پرور و خوشبخت است.

·       توانگر همه فن استاد است.  

·       توانگر تجلی گاه عدل و داد و اعتماد است.

·       اصل و نسب توانگر به شاهان پیشدادی می رسد.

·       توانگر فرزند خلف کیان و کیقباد است.  

·       شاعر در این بند شعر پس از تشریح چند و چون فقیر دانشمند در بند قبلی، به تشریح چند و چون توانگر می پردازد.

1

توانگر دائم اما فارغ البال

·       توانگر بزعم شاعر، برخلاف فقیر دانشمند نه دردی دارد و نه غمی.

·       معلوم نیست که شاعر بر پایه کدامین دلایل تجربی و نظری به چنین نتیجه ای رسیده است.

·       شاید شاعر در ادامه شعر دلایل خود را عرضه دارد.

·       زندگی هر قدر هم به کام کسی باشد، در زمینه های معینی استثناء نمی شناسد و به میزان ثروت افراد اعتنائی ندارد.

·       شتر مرگ و بیماری جسمی و روحی و روانی هم دم در خانه تهیدست می خوابد و هم دم در خانه توانگر.

·       توانگر فارغ البال مطلق نیست.

·       توانگر هم بسان فقرای دانا و نادان در جهنم جامعه طبقاتی زندگی می کند و با مسائل خاص جهنم درگیر است.

·       تفاوت توانگر و درویش در فرم و کم و کیف دلهره و نگرانی و اندوه است.

·       جامعه طبقاتی اصولا بهشت برینی برای احدی نیست.

·       با ثروت می توان خیلی چیزها را خرید.

·       ولی خیلی از چیزهای خیلی خیلی مهم و تعیین کننده قابل خرید و  فروش نیستند.

2

خردمند و هنر پرور، خوش اقبال

·       توانگر بزعم شاعر، نه تنها توانگر است، بلکه خردمند و هنر پرور و خوشبخت هم است.

·       معلوم نیست که منظور شاعر از خرد و هنر و بخت چیست.

·       بدبختی شعر هم همین است که شاعر می تواند هر چه دلش خواست ـ دروغ و راست ـ ببافد و تحویل خلایق دهد و احسنت و مرحبا درو کند.

·       طبقات اجتماعی نه تنها شیوه زیست متفاوت دارند، بلکه به همان دلیل، شیوه تفکر متفاوت و حتی متضاد دارند.

·       به همین دلیل است که واژه های یکسان با محتواهای متفاوت پر می شوند.

·       شاید منظور شاعر از خردمندی داشتن کتابخانه و موزه شخصی باشد.

·       توانگران واقعا هم کتابخانه دارند و هم هر چیز دیگر که بر خردمندی دلالت داشته باشد.  

·       هم تئاتر می روند و هم اوپرا، هم با دانشمندان رفت و آمد دارند و هم با شعرا و اهل قلم.

·       ولی همه این چیزها عمدتا فرمال و صوری اند و چه بسا توخالی و بی محتوا.

3

·       دلیل قوی بر صحت ادعای ما استفاده خود شاعر از مقوله قرون وسطائی بخت است.

·       شاعر با همین مقوله احتمالا در سنت سعدی و حافظ، برای ثروت اجتماعی منشاء الهی و یا تصادفی سر هم بندی می کنند:

·       ثروت و فقر بدین طریق نه امری اجتماعی و اکتسابی، بلکه تصادفی و الهی قلمداد می شود.

·       چون مقوله بخت حاوی هم گشتاور تصادف است و هم گشتاور الهی.

·       بختیاری در هر صورت چیزی اکتسابی نیست.

·       یا تصادفا نصیب یکی می شود و یا به اراده کذائی الهی.  

·       اگر شاعر توانگری خردمند می بود، می بایستی از مقوله دیگری بهره برگیرد.

4

توانگر در همه فنّ اوستاد است

·       این ادعای شاعر هم بی پایه و یاوه است.

·       توانگر می تواند تدبیر و کاردانی و هنر و مهارت این و آن را اجاره کند و بکار گیرد، ولی به دلیل توانگری هرگز نمی تواند همه فن استاد باشد.

·       اصولا در جامعه بشری هیچکسی همه فن استاد نیست.

·       به همین دلیل تقسیم اجتماعی کار حاکم است و حاکم خواهد بود.

·       خیلی از توانگران حتی توان پا شدن از پای منقل را ندارند، چه برسد به همه فن استادی.

·       خیلی از توانگران مشتی لاشخور قسی القلب اند و نه همه فن استاد.

5

نماد داد و عدل و اعتماد است

·       توانگر را نماد عدل و داد و اعتماد جا زدن واقعا نور علی نور است.

·       منشاء ثروت در جامعه بشری غصب و غارت وسایل کار و حاصل کار این و آن است.

·       اولین توانگران تاریخ بشری به احتمال قوی قلدران و روحانیان و معبدبانان بوده اند که وسایل تولید توده را بزور و ترفند و قلدری از آن خود کرده اند و بعد به دلیل داشتن وسایل تولید، خود و زن و بچه مردم را به درجه برده تنزل داده اند و به بیگاری کشیده اند.

·       برچسب عدل و داد و اعتماد را با ده من سریش هم نمی توان بر پیشانی توانگران کذائی چسباند.

·       عدل و داد و اعتماد که مدال ارتشی نیست تا بر یقه هر خری سنجاق شود.

·       عدل و داد و اعتماد معنای استاندارد دارند.

6

خود از پشتِ  شهان ِ پیشداد است

خلف زاد ِ کیان ِ و کیقباد است!

·       شاعر در این بیت شعر، برای توانگر کذائی شجره نامه هم جعل می کند.

·       منظور از توانگر چیست؟

·       اگر منظور اشرافیت بنده دار و فئودال باشد، تا حدودی می توان جزو طبقه حاکمه محسوب داشت و برای شان تبار شاهانه اختراع کرد.

·       بورژوازی اما نه اصل و نسبی دارد و نه ایل و تباری.

·       به همین دلیل هم بوده که بورژوازی آغازین همه امتیازات برده داری و فئودالی را بی اعتبار ساخته است.

·       تبار بورژوازی شاید بازرگانان، صنعتگران، پیشه وران، رهزنان دریائی، جیب بر های چاقو کش و آدمکش و عوام فریبان هفت خط و خال باشد و نه پیشداد و کیان و کیقباد.

·       خواننده از فقر سواد اجتماعی و تاریخی شاعر توانگر دچار حیرت می شود. 

·       به همین دلیل ابوالقاسم فردوسی در کامنتی تحت عنوان تاسف می نویسد:

·       «در ابتدای شعر احساس کردم با شعری انتقادی از وضعیت اقتصاد سرمایه داری مواجه ام.

·       زهی خیال باطل!

·       چرا که بیت آخر مو بر اندامم سیخ کرد.

·        

·       من این را با تو گفتم، بر حذر باش

·       برو دنبال ِ مال و سیم و ز ر باش.

·        

·       بیت آخری که معمولا می بایست ضربه نهایی را در اوج شعر وارد نماید.

·       متاسفم!

·       بی نهایت متاسفم از سرودن چنین شعری.

·       با مهر»

ادامه دارد.