سیری در گلستان سعدی (53)

سعدی شیرازی 

 ( ۵۶۸ - ۶۷۱ هجری شمسی)

حکایت چهارم

(گلستان با ب اول، ص 21 ـ 24) 

شین میم شین

ابر اگر آب زندگی بارد

هرگز از شاخ بید، بر نخوری

با فرومایه روزگار مبر

کز نی بوریا، شکر نخوری

·       معنی تحت اللفظی:

·       اگر از ابر، حتی آب حیات ببارد، باز هم درخت بید میوه نخواهد داد.

·       از همنشینی با فرومایگان پرهیز کن.

·       برای اینکه از نی بوریا نمی توان شکر خورد.

1

 ابر اگر آب زندگی بارد

هرگز از شاخ بید، بر نخوری

·       سعدی برای اثبات صحت تئوری بنیاد نیک و بد پس از اثبات بد بنیادی آتش و افعی، خواننده و شنونده شعر خود را وارد طبیعت می سازد.

·       آنگاه درختان نیک بنیاد و بد بنیاد را نشانش می دهد.

·       بید بدین طریق، جزو درختان بد بنیاد محسوب می شود.

2

·       سعدی ضمنا برای تمیز بنیاد نیک و بد معیار عینی عرضه می کند:

·       نیک بنیاد درختی است که میوه به بار آورد، البته میوه ای که شکم بنی بشر را سیر کند.

·       مثل درخت سیب و گلابی و انجیر و خرما و غیره.

·       هر درختی که میوه قابل خوردن برای بشر تولید نکند، جزو درختان بد بنیاد محسوب می شود.

3

·       سعدی بدین طریق، اسلوب استدلالی بسیار معیوبی را آموزش می دهد، که ما بدان ناتورالیزاسیون (طبیعی واره سازی) پدیده های اجتماعی و یا سوسیالیزاسیون پدیده های طبیعی نام می دهیم.

·       بزعم سعدی و بعد حافظ، همانطور که در طبیعت درخت بد بنیاد و بی ثمر وجود دارد، در جامعه هم رهزن عرب و زن و بچه هایش وجود دارند و با هر دو باید رفتار واحدی را در پیش گرفت.

4

 با فرومایه روزگار مبر

کز نی بوریا، شکر نخوری

·       سعدی اکنون از عالم درختان خارج می شود و وارد عالم گیاهان می گردد و گیاه بد بنیادی به نام نی بوریا گیر می آورد که بر خلاف نیشکر، شکر ندارد.

·       دایره بنیاد نیک و بد رفته رفته وسیع تر می گردد:

·       نه تنها آتش و افعی و  بید بد بنیاد اند و باید درجا نابود شوند، بلکه در عالم گیاهان نیز گیاه بد بنیاد بی شکری به نام نی بوریا وجود دارد که باید به حسابش رسید.

·       بنایرین خواننده و شنونده بطور اوتوماتیک می آموزد که تئوری بنیاد اعتبار عام دارد و مبتنی بر مشیت الهی است.

·       در جامعه رهزن عرب و زن و بچه هایش و هر کس دیگر که باب میل طبقه حاکمه نباشد، در جانوران افعی، در عالم درختان، بید و در عالم گیاهان نی بوریا همه از دم در طبقه بد بنیادان  قرار می گیرند و باید قلع و قمع شوند.

5

·       در همین شیوه استدلال سعدی چندین ایراد و اشکال اوبژکتیف و سوبژکتیف وجود دارد:

الف

ابر اگر آب زندگی بارد

هرگز از شاخ بید، بر نخوری

·       اشکال اول این است که معیار سعدی برای تمیز بنیاد نیک از بنیاد بد معیاری پراگماتیستی است.

·       به نظر سعدی سودمندی هر چیز به معنی نیک بنیادی آن است.

·       این طرز تفکر و ارزیابی سرتاپا غلط، باطل و ارتجاعی سعدی را در قرن بیستم ایدئولوگ های امپریالیسم توسعه فراگیر داده اند.

ب

 ویلیام جیمز (1842 ـ 1910)

روانشناس، فیلسوف پراگماتیست آمریکائی

مؤسس روانشناسی آمریکائی

استاد دانشگاه هاروارد

آثار:

پراگماتیسم: نامی جدید برای طرز تفکر های قدیم

معنای حقیقت

·       ویلیام جیمز مؤسس پراگماتیسم، معیار حقیقت هر حکمی را در سودمندی آن قلمداد کرده است.

·       بنظر او حتی خرافه های عهد عتیق اگر برای کسی سودمند باشند، به همان اندازه حقیقی اند که دو دوتا چهارتای ریاضی حقیقی است.

·       مراجعه کنید به پراگماتیسم در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

ت

 ابر اگر آب زندگی بارد

هرگز از شاخ بید، بر نخوری

·       اشکال دیگر این متد سعدی این است که سرو نیز ثمری ندارد، ولی علیرغم آن هر زن و مرد زیبا را بدان تشبیه می کنند و می ستایند.

·       مگر می شود درختی را به دلیل بی ثمری به بد بنیادی محکوم کرد و درخت بی ثمر دیگری را مظهر زیبائی و حتی آزادگی قلمداد نمود؟

پ

·       علاوه بر این، طبقه حاکمه برده دار و فئودال و همه درباریان نر و ماده بدون استثناء جزو آدم واره های بی ثمرند و دست به سیاه و سفید نمی زنند.

·       پس چگونه می توان آنها جزو اشراف و اعیان و نجبا و غیره قلمداد کرد، ولی بید و بوریای بیچاره را به جرم بی ثمری بد بنیاد جا زد و به آتش کشید؟

ادامه دارد