عمر خیام
(427 ـ
510) (1048 ـ 1131)
تحلیلی
از شین میم شین
تحلیل رباعی چهل و یکم
گویند
کسان، بهشت با حور خوش است
من می گویم
که آب انگور خوش است
این نقد
بگیر و دست از آن نسیه، بدار
کاواز
دهل شنیدن، از دور خوش است
·
معنی تحت
اللفظی بیت:
·
کسانی بر
آنند که بهشت با حوریانش خوشایند است.
·
من بر
آنم که آب انگور خوشایند است.
·
برای
اینکه این نقد است و آن نسیه.
·
برای
اینکه شنیدن آواز دهل از دور خوشایند است.
·
در این
رباعی، چالش فکری عمر خیام با تئولوژی (فقه) مطرح می شود.
گویند
کسان، بهشت با حور خوش است
من می گویم
که آب انگور خوش است
·
خیام آشامیدن
آب انگور را بر بهشت برین با حوریانش برتر می شمارد.
·
یعنی نعمات
دنیوی را بر نعمات اخروی ترجیح می دهد.
این نقد
بگیر و دست از آن نسیه، بدار
·
خیام در
این مصراع رباعی، برای اثبات صحت نظر خود، دست به استدلال می زند:
·
بزعم خیام،
نعمات اخروی نسیه اند، ولی نعمات دنیوی نقد.
·
بنا بر عقل
سالم بشری باید نقد را بر نسیه ترجیح داد.
1
·
خیام در این
رباعی تا اینجا در صراط مستقیم حرکت می کند و پا از گلیم تئولوژی بیرون نمی اندازد.
·
تئولوژی
مخالفتی با چنین مقایسه ای ندارد.
2
·
برای
اینکه نسیه موعود تئولوژی در مقایسه با نقد موجود خیام، محسناتی خارق العاده دارد.
·
نسیه
موعود تئولوژی، خصلتی ابدی دارد.
·
در
حالیکه نقد موجود خیام، خصلتی موقتی و گذرا دارد و هنوز شروع نشده پایان می پذیرد.
3
·
تئولوژی
به قول فوندامنتالیستی به نام هادی غفاری می تواند با منطق خاص خود، «جهان را
سراسر مسلمان کند.»
·
کفر
تئولوژی وقتی بالا می آید که بلحاظ نظری و منطقی آچمز شود.
·
و خیام
همین نیت را هم در دل دارد و در مصراع واپسین بر زبان می آورد:
کاواز
دهل شنیدن، از دور خوش است
·
اینجا
دیگر از مقایسه بهشت برین با بهشت زمین خبری نیست.
·
اینجا
صراحت سوزانتر از اشعه خورشید خیام است که بسان تیغ تیز بر سینه تئولوژی می نشیند:
کاواز
دهل شنیدن، از دور خوش است
·
این به
معنی برافراشتن پرچم کفر و الحاد است.
·
این به
معنی انکار بی چون و چرای وجود بهشت برین است.
·
وجود بهشت
برین با نعمات بی پایان و جاودانش، همانقدر برای عمر خیام قابل قبول است که
خوشایندی شنیدن غریو گوشخراش طبل از نزدیک.
·
این بدان
معنی است که بهشت موعود به قصد عوامفریبی است و لاغیر.
پایان
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر