۱۳۹۱ اسفند ۱۸, جمعه

سیری در جهان بینی عمر خیام (14)


عمر خیام
(427 ـ 510)
(1048 ـ 1131)
  شین میم شین

تحلیل رباعی بیست و چهارم
چون ابر به نوروز رخ لاله بشست
برخیز و به جام باده کن عزم درست 
کاین سبزه که امروز تماشاگه ما ست
فردا همه از خاک تو برخواهد رست  

·        معنی تحت اللفظی بیت:
·        وقتی ابر در بهار، روی لاله را می شوید، تو هم پا شو و جام باده را پر کن.
·        این سبزه که امروز تماشاگاه ما ست، فردا از خاک ما خواهد رویید.
1
چون ابر به نوروز رخ لاله بشست
           
·        خیام در این رباعی به سوسیالیزاسیون (اجتماعی کردن) پدیده های طبیعی می پردازد و طبیعت را به عنوان سرمشق بنی بشر عرضه می کند:
·        بنی بشر باید از ابر بیاموزد.
·        همانطور که ابر با آب باران، رخسار لاله را می شوید، بنی بشر هم باید با شراب معده خود را شستشو دهد.

2

·        این شیوه تفکر اصولا نادرست است.
·        روندهای اجتماعی ـ بر خلاف روندهای طبیعی ـ سوبژکت مند اند.
·        هر کردوکار بزرگ و کوچک در جامعه از کله بنی بشر عبور می کند و بر خلاف روندهای طبیعی، خودپو و بی سوبژکت نیست.
·        دیری است که ایدئولوژی طبقه حاکمه در مقیاس ملی و بین المللی همین شیوه تفکر خیام را اشاعه می دهد:

الف

·        از سوئی روندهای طبیعی را سوسیالیزه می کند تا جنایات تمام ارضی خود را توجیه کند:
·        دریدن یکدیگر در عالم گیاهان، ددان و درندگان (طبیعت) را که داروین در تز «تنازع بقا» فرمولبندی کرده، نئوداروینیسم و سوسیال ـ داروینیسم به عنوان الگوئی برای جامعه بشری تئوریزه می کنند، استثمار و ستم و جنگ های استعماری را توجیه نظری می کنند و مشروعیت می بخشند.

ب

·        از سوی دیگر روندهای اجتماعی را به مثابه روندهای خودپو و اجتناب ناپذیر طبیعی جا می زنند.
·        مثلا چنان وانمود می کنند که گویا گلوبالیزاسیون و به ذلت مطلق کشیدن بخش عظیمی از بشریت، چیزی از جنس زلزله و طوفان و آتش فشان (پدیده های طبیعی) است و بنی بشر نمی تواند از آنها جلوگیری کند.

3
چون ابر به نوروز رخ لاله بشست
برخیز و به جام باده کن عزم درست

·        خیام هم ابر را عملا به مثابه آموزگار بنی بشر جا می زند.
·        وقتی ابر روی لاله را می شوید تو هم پا شو معده را بشوی!

4
کاین سبزه که امروز تماشاگه ما ست
فردا همه از خاک تو برخواهد رست     

·        خیام برای اثبات صحت رهنمود خود، دست به استدلال می زند:
·        این سبزه که امروز تماشاگاه ما ست، فردا از خاک ما، از جسم به خاک تبدیل شده ما خواهد رویید.
·        کسروی جسور و خوداندیش همین جور جاها ست که حیرت زده می پرسد، مگر باد خواری راه رهائی از مرگ ناگزیر بنی بشر است.
·        مگر باده خواری از تبدیل گشتن جسم بنی بشر به خاک جلوگیری خواهد کرد؟
·        نمی شد خیام به دلیل کوتاهی عمر، شیوه زیست اندیشیده و سنجیده و معقولی را توصیه کند؟
·        نمی شد بگوید که بنی بشر بهتر است که به بی سامانی ها و نابرابری ها و بیدادگری ها پایان دهند و عمر کوتاه خود را در جهنم جامعه طبقاتی کوتاهتر و دشوارتر نسازند؟

پایان

هیچ نظری موجود نیست:

ارسال یک نظر