عمر خیام
(427 ـ 510)
(1048 ـ 1131)
شین میم شین
تحلیل رباعی بیست و چهارم
چون ابر
به نوروز رخ لاله بشست
برخیز و
به جام باده کن عزم درست
کاین
سبزه که امروز تماشاگه ما ست
فردا همه از خاک تو برخواهد رست
·
معنی تحت
اللفظی بیت:
·
وقتی ابر
در بهار، روی لاله را می شوید، تو هم پا شو و جام باده را پر کن.
·
این سبزه
که امروز تماشاگاه ما ست، فردا از خاک ما خواهد رویید.
1
چون ابر
به نوروز رخ لاله بشست
·
خیام در
این رباعی به سوسیالیزاسیون (اجتماعی کردن) پدیده های طبیعی می پردازد و طبیعت را
به عنوان سرمشق بنی بشر عرضه می کند:
·
بنی بشر
باید از ابر بیاموزد.
·
همانطور
که ابر با آب باران، رخسار لاله را می شوید، بنی بشر هم باید با شراب معده خود را
شستشو دهد.
2
·
این شیوه
تفکر اصولا نادرست است.
·
روندهای اجتماعی
ـ بر خلاف روندهای طبیعی ـ سوبژکت مند اند.
·
هر کردوکار
بزرگ و کوچک در جامعه از کله بنی بشر عبور می کند و بر خلاف روندهای طبیعی، خودپو و
بی سوبژکت نیست.
·
دیری است
که ایدئولوژی طبقه حاکمه در مقیاس ملی و بین المللی همین شیوه تفکر خیام را اشاعه
می دهد:
الف
·
از سوئی
روندهای طبیعی را سوسیالیزه می کند تا جنایات تمام ارضی خود را توجیه کند:
·
دریدن
یکدیگر در عالم گیاهان، ددان و درندگان (طبیعت) را که داروین در تز «تنازع بقا»
فرمولبندی کرده، نئوداروینیسم و سوسیال ـ داروینیسم به عنوان الگوئی برای جامعه بشری
تئوریزه می کنند، استثمار و ستم و جنگ های استعماری را توجیه نظری می کنند و
مشروعیت می بخشند.
ب
·
از سوی
دیگر روندهای اجتماعی را به مثابه روندهای خودپو و اجتناب ناپذیر طبیعی جا می
زنند.
·
مثلا
چنان وانمود می کنند که گویا گلوبالیزاسیون و به ذلت مطلق کشیدن بخش عظیمی از
بشریت، چیزی از جنس زلزله و طوفان و آتش فشان (پدیده های طبیعی) است و بنی بشر نمی
تواند از آنها جلوگیری کند.
3
چون ابر
به نوروز رخ لاله بشست
برخیز و
به جام باده کن عزم درست
·
خیام هم
ابر را عملا به مثابه آموزگار بنی بشر جا می زند.
·
وقتی ابر
روی لاله را می شوید تو هم پا شو معده را بشوی!
4
کاین
سبزه که امروز تماشاگه ما ست
فردا همه
از خاک تو برخواهد رست
·
خیام
برای اثبات صحت رهنمود خود، دست به استدلال می زند:
·
این سبزه
که امروز تماشاگاه ما ست، فردا از خاک ما، از جسم به خاک تبدیل شده ما خواهد رویید.
·
کسروی
جسور و خوداندیش همین جور جاها ست که حیرت زده می پرسد، مگر باد خواری راه رهائی
از مرگ ناگزیر بنی بشر است.
·
مگر باده
خواری از تبدیل گشتن جسم بنی بشر به خاک جلوگیری خواهد کرد؟
·
نمی شد
خیام به دلیل کوتاهی عمر، شیوه زیست اندیشیده و سنجیده و معقولی را توصیه کند؟
·
نمی شد
بگوید که بنی بشر بهتر است که به بی سامانی ها و نابرابری ها و بیدادگری ها پایان
دهند و عمر کوتاه خود را در جهنم جامعه طبقاتی کوتاهتر و دشوارتر نسازند؟
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر