تئوری شناخت (9)

پروفسور دکتر الفرد کوزینگ

برگردان شین میم شین

راسیونالیسم ماتریالیستی اسپینوزا 

 

 بنه دیکتوس اسپینوزا (1632 ـ 1677)

فیلسوف هلندی، مؤسس راسیونالیسم و انتقاد مدرن از انجیل

نماینده راسیونالیسم ماتریالیستی

جهان بینی او پانته ئیستی است.

·        اسپینوزا نماینده راسیونالیسم ماتریالیستی بوده است.

1

·        او دوئالیسم دکارت و ناپیگیری های ایدئالیستی ناشی از آن را مورد انتقاد قرار می دهد و رد می کند.  

2

·        جهان بینی پانته ئیستی اسپینوزا به جوهری تجزیه ناپذیر متکی است که وجود مستقل از هر چیز دارد و وجود آن در عین حال ماهیت آن را تشکیل می دهد.

3

·        ماهیت جوهر، که اسپینوزا خدا و یا طبیعتش هم می نامد، خود را در صفات مشخصه لایتناهی اش نمودار می سازد.

4

·        صفات مشخصه جوهر به شرح زیرند:

الف

·         انبساط

ب

·         تفکر.

5

·        جوهر در عین حال امری انبساط یافته و اندیشنده است.

·        (اسپینوزا «اتیک»، II، 1، 2)

6

·        جوهر با صفات مشخصه اش در هیئت فرم ها (مودوس ها) نمودار می گردد:

الف

·        اجسام مادی فرم های صفت مشخصه انبساط اند.

ب

·        ایده ها فرم های صفت مشخصه اندیشیدن اند.

ت

·        دلیل انطباق فرم های انبساط و اندیشیدن (مادی و معنوی)، یعنی  یکسانی (هویت)وجود و تفکر این است که آندو علت واحدی دارند.

7

·        شناخت ـ به نظر اسپینوزا ـ به شرح زیر است:

الف

·        شناخت یعنی تصویرسازی از چیزها و یا انعکاس چیزها

ب

·        شناخت یعنی تصویرسازی از نظم و ترتیب چیزها و یا انعکاس نظم و ترتیب چیزها

ت

·        شناخت یعنی تصویرسازی از نظم و ترتیب ایده ها و یا انعکاس نظم و ترتیب ایده ها.

7

·        تئوری شناخت اسپینوزا بر احکام زیر استوار است:

الف

·         «نظم و پیوند ایده ها با نظم و پیوند چیزها یکسان است.»

·        (اسپینوزا «اتیک»، II، 7)

ب

·        چون ایده ها با چیزها انطباق دارند، پس حقیقی اند.

·        (اسپینوزا «اتیک»، I،  6)

ت

·        شناخت، چیزها را در مد نظر دارد، نه ایده ها را.

پ

·        شناخت باید تصور صحیحی از طبیعت ارائه دهد.

·        (اسپینوزا، «رساله مربوط به اظهارات فهم»  22)

8

·        اسپینوزا شناخت را به سه دسته متفاوت زیر تقسیم بندی می کند:

نوع اول شناخت 

·        نوع اول شناخت شامل عوامل زیرین می شود:

الف

·        تجربه سست

ب

·        ادراک حسی مبهم چیزهای منفرد مغشوش و در هم بر هم

ت

·        شناخت حاصل از علائم و نشانه ها

·        یعنی شناخت حاصل از داد و ستد فکری (آموزش)

پ

·        به نظر اسپینوزا، ایده های حاصل از این نوع شناخت با چیزها انطباق ندارند، مغشوش و درهم بر هم اند و منبع شناخت نادرستی اند.

نوع دوم شناخت

·        نوع دوم شناخت به شرح زیر است:

الف

·        دانش عقلی متشکل از مفاهیم مشترک   

ب

·        دانش عقلی متشکل از ایده های انطباقی

نوع سوم شناخت

·        نوع سوم شناخت عبارت است از شناخت حاصل از تأمل و یا حاصل از الهام

9

·        بنظر اسپینوزا، فقط نوع دوم و نوع سوم شناخت به حقیقت رهنمون می شوند.

·   (اسپینوزا، «اتیک»،  II، ص 40، تذکر، ص 2، 41 ، 42 «رساله مربوط به اظهارات فهم»، ص 15 ـ 16)

10

·        بنظر اسپینوزا، شناخت باید با مفاهیم ساده آغاز شود که روشن، صریح و واضح و لذا حقیقی باشند.

11

·        بکمک تعاریف و مفاهیم مشترک واضح و روشن می توان ایده های دیگری را در سیستم نتیجه گرفت که متناسب با نظم و ترتیب چیزها باشند/

·        مراجعه کنید به اسپینوزیسم در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

ادامه دارد