قانون
گذار از تغییرات کمی به کیفی (2)
پروفسور دکتر کامیلا وارنکه
برگردان شین میم شین
قانون گذار از تغییرات کمی به تغییرات
کیفی
از نقطه نظر ماتریالیسم دیالک تیکی
ادامه
1
·
تدارک
تغییر کیفی هر سیستم هرگز بمعنی بازتولید ساده و یکسان آن نیست.
2
·
این امر
را می توان در مورد جذب و دفع موجودات زنده مشاهده کرد:
الف
·
جسم زنده
اگر چه بطور مداوم عناصری را جذب می کند و غنی تر می شود، اما از سوی دیگر بطور
مداوم عناصری را از خود دفع می کند.
ب
·
از آنجا
که داد و ستد یاد شده در حالت ایدئال با همدیگر بطور کمی تعادل بر قرار می کنند،
موجب باز تولید یکسان حالت سیستم می شود.
ت
·
در این
مورد تغییر کمی به معنی رایج آن وجود ندارد، بلکه داد و ستد عناصر کمی همانند صورت
می گیرد.
پ
·
اولین
گام در جهت تغییر کیفی تنها زمانی می تواند برداشته شود که یکی از دو طرف معادله
با افزایش و یا کاهش عناصر و یا انرژی و حرکت دست بالا داشته باشد و تعادل سیستم
بهم بخورد.
ث
·
مثلا در
روند رشد موجودات زنده افزایش کمی عناصر بیشتر از کاهش آنها در جذب و دفع است:
·
در این دوره،
جذب «وزین تر» از دفع است.
3
·
مارکس در اثر
عظیم خود، تحت عنوان «سرمایه» نشان می دهد که جامعه نیز روندهای رشد دارد.
الف
·
بازتولید
وسیع درآغاز، روند تولید کیفی سابق را دوباره بوجود می آورد، اما در پلکان بالاتر.
·
·
(بازتولید می تواند وسیع و
یا ساده باشد. مترجم)
ب
·
در جریان
این امر دامنه تولید وسعت می یابد، زیرا تمام اضافه ارزش مصرف نمی شود، بلکه بخشی
از آن سرمایه گذاری می شود، یعنی به به سرمایه بدل می شود.
ت
·
پس
بازتولید وسیع روند کمی ئی است، روند انباشت سرمایه است.
4
·
کیفیت
اصلی هر ابژکت می تواند در مرحله تغییر کمی بنا بر افزایش و یا کاهش عناصر، انرژی
و غیره باز تولید شود.
5
·
اما در
اثر تغییرات کمی در درون سیستم مورد نظر، تغییرات کیفی صورت می گیرند.
6
·
بدین
طریق تمرکز (تغلیظ) دم افزون تولید و سرمایه تعین های کیفی جدیدی را وارد
کاپیتالیسم می سازد، اگر چه کاپیتالیسم کیفیت خود را به مثابه کل حفظ می کند:
الف
·
سرمایه
داری رقابت آزاد به سرمایه داری انحصاری بدل می
شود.
ب
·
سرمایه
داری انحصاری به سرمایه داری انحصاری ـ دولتی بدل می شود.
7
دیالک تیک
کیفیت و کمیت در سیستمتئوری سیبرنتیکی
·
این
دیالک تیک تغییرات کمی و کیفی را سیستمتئوری سیبرنتیکی
دقیقتر نشان می دهد:
الف
·
سیستم
های ما فوق ثابت نسبت به بازتولید وسیع و نسبت به تغییرات کمی که از حد سیستم عدول نمی کنند، با تغییر شیوه رفتار خود واکنش
نشان می دهند.
ب
·
سیستم
های «چند باره ثابت» کیفیت اصلی واحد خود را بدین طریق حفظ می کنند که یک یا چند
زیرسیستم نسبتا مستقل مافوق ثابت آنها به تغییر شیوه رفتار
خود دست می زنند.
ت
·
تحولاتی که
در سیستم در مرحله تغییرات کمی صورت می گیرند، تنها از نقطه نظر معینی بمعنی
بازتولید وسیع سیستم محسوب می شوند.
پ
·
این
تحولات بمعنی شروع تغییر کیفی سیستم اند.
·
زیرا
سیستم بوسیله آنها عناصر کیفیت نو را بوجود می
آورد:
1
·
مثلا
بورژوازی برای ادامه حیات خود چیز کیفی نوینی را، یعنی پرولتاریا را بوجود می
آورد.
2
·
پرولتاریا
پس از پیدایش خود به بازتولید خود در فرم وسیع دست می زند.
·
چنانکه
انباشت و تمرکز سرمایه ناگزیر با رشد و تمرکز پرولتاریا همراه می شود.
ت
·
ساختار تضادمند
سیستم تا زمانی حفظ می شود، که تعادل نسبی میان زیرسیستم های بطور کمی رشد یابنده
حفظ شود.
پ
·
وقتی که
یکی از دو زیرسیستم متضاد اضافه وزن کمی چشمگیری پیدا کند، آنگاه تعادل سیستم مختل
می شود و سیستم دچار یکی زا دو حالت زیر می گردد:
1
·
یا دچار تحول
می گردد
2
·
و یا از
هم فرو می پاشد.
ث
·
روندهای
اجتماعی قاعدتا بمراتب بغرنجتر از مدل یاد شده اند:
1
·
وزین تر
شدن کمی را نباید بطور ساده تفسیر کرد.
·
مثلا
وجود توده پرولتری عظیم و متمرکز را نباید برای پیروزی انقلاب سوسیالیستی کافی
شمرد.
2
·
چون رشد پرولتاریا تابع رشد سرمایه است، ولی رشد سرمایه تابع رشد
پرولتاریا نیست.
3
·
و لذا تنها بر مبنای این رابطه نمی توان فروپاشی خود بخودی سیستم را
انتظار داشت.
·
این امر حداکثرش می تواند موجب تزلزل سیستم گردد.
4
·
به این دلیل است که لنین تأکید می ورزد که تغییر تناسب نیروها به
نفع طبقه کارگر باید از طرق زیر تحقق یابد:
الف
·
از طریق تشکیل سازمان
ب
·
از طریق مبارزه سیاسی
ت
·
از طریق مبارزه ایدئولوژیکی
5
·
در نظریه
فروپاشی خود به خودی سرمایه داری دو خطای زیر صورت می گیرد:
الف
·
زیر بنای
اقتصادی که بر بنیان آن انقلاب پدید می آید و بازتولید وسیع مستمر سیستم صورت می
گیرد، مطلق می شود.
ب
·
به عوامل
غیراقتصادی قدرت، بهای در خور داده نمی شود.
6
حد
·
وقتی
تغییرات کمی از حد مجاز برای ابژکت عدول کنند،
آنگاه وحدت کمیت و کیفیت نفی می شود و مختل می گردد.
الف
·
کیفیت از
ادامه حیات باز می ماند، بوسیله کیفیت جدیدی جایگزین می شود و با کمیت تغییر یافته
وحدت جدیدی بر قرار می کند که دارای حد جدیدی
است.
·
مراجعه
کنید به حد در تارنمای دایرة المعارف روشنگری
ب
·
این
مرحله ی انقلابی، جهشی و مبتنی بر گسست توسعه
است.
ت
·
اینجا
تغییر تدریجی و اوولوسیونی کمیت با جهش به
کیفیت جدید قطع می شود.
·
مراجعه
کنید به اوولوسیون، روولوسیون در تارنمای دایرة المعارف روشنگری
7
جهش
·
مرحله
جهش، مرحله غلبه آلترناتیف است.
·
مرحله
جهش، مرحله حل تضاد است که ببرکت آن سیستم بر سر دو راهی زیر قرار می گیرد:
الف
·
یا سیستم
ساختار جدیدی (یعنی حالت و وضع سیستمی جدیدی) کسب
می کند.
ب
·
و یا به
سطح رشد پیشین قبل از وقوع تغییرات کمی
سقوط می کند.
·
مشخصه
مرحله جهش بی ثباتی خارق العاده سیستم است و بدین دلیل است که سیستم نمی تواند در
این مرحله بماند:
الف
·
سیستم یا
باید تعادل جدیدی برقرار کند
ب
·
و یا به
تعادل قبلی برگردد و آرام گیرد.
8
·
در سیستم
حاصل از جهش کیفی، حفظ و رشد کیفیت جدید دو باره بر بنیان تغییرات کمی آغاز می شود
و باز تولید ساده و وسیع سیستم با تشکیل
گشتاورهای جدید انجام می گیرد.
9
·
سیکل جدید تا حدودی دو باره از نو آغاز می شود.
·
مراجعه
کنید به قانون نفی نفی
10
·
درک این
مسئله در این مورد اهمیت جدی دارد که با پیدایش کیفیت جدید حد (عرصه ثبات) جدیدی مقرر می شود که هم جهت و هم
دامنه تغییرات کمی ممکن در این چارچوب را تعیین می کند.
11
·
از این
رو می توان به نتایج زیر رسید:
الف
·
نه تنها
تغییرات کمی به تغییرات کیفی می انجامند، بلکه برعکس، تغییرات کیفی نیز راه را برای
تغییرات کمی هموار می سازند.
ب
·
به قول
کلاسیک های مارکسیسم، «رابطه موجود میان کمیت و کیفیت متقابل و دوجانبه است.
ت
·
به همان
سان که کمیت به کیفیت مبدل می شود، کیفیت نیز به کمیت مبدل می شود.
پ
·
کمیت و
کیفیت یکدیگر را متقابلا تحت تأثیر قرار می دهند.»
·
(کلیات مارکس و انگلس، جلد
20، ص 517)
12
·
از این
رو سوسیالیسم در مقایسه با سرمایه داری فقط کیفیت جدیدی از مناسبات تولیدی نیست.
13
·
سوسیالیسم
در مقایسه با سرمایه داری، راندمان بالاتر کار، سطح بالاتر تولید، سطح الاتر آموزش
و زندگی را الزامی و امکان پذیر می سازد.
14
·
گذار از
کیفیت کهنه به کیفیت نو در هر وضع و حال، این سیر کلاسیک را طی نمی کند:
الف
·
گذار از
کیفیت کهنه به کیفیت نو می تواند به سبب گشتاورهای بیشماری دستخوش تغییرات گونه
گون گردد:
ب
·
افزایش
تعداد عناصر کیفیت نو می تواند به کندی انجام گیرد.
ت
·
عناصر
کیفیت کهنه می توانند برای مدتی کوتاهی تقویت شوند.
پ
·
افزایش
کمی زیرسیستم های متضاد می تواند به همان اندازه صورت گیرد که برای حفظ ثبات سیستم
لازم است و برعکس.
·
(اصطلاح «زیرسیستم» را به
تقلید از اصطلاح ریاضی «زیرمجموعه» ساخته ایم. مترجم)
ث
·
این
مسائل و مسائل مشابه دیگر می توانند در نتیجه شرایط مشخص گوناگون پدید آیند،
شرایطی که تحت آنها قانون یاد شده تحقق می
یابد.
15
·
قانون
گذار از تغییرات کمی به تغییرات کیفی ـ بمثابه قانون توسعه ـ را باید همراه با دو قانون دیالک تیکی زیر در نظر گرفت:
الف
·
قانون وحدت و «مبارزه» اضداد
·
مراجعه کنید به قوانین دیالک تیک ماتریالیستی در تارنمای دایرة المعارف روشنگری
ب
·
قانون نفی نفی
·
مراجعه کنید به قوانین دیالک تیک ماتریالیستی در تارنمای دایرة المعارف روشنگری
16
·
قانون
گذار از تغییرات کمی به تغییرات کیفی به توصیف روند تشکیل کیفیت نوو بالاتر از
کیفیت کهنه و نازلتر در جریان توسعه می پردازد و مکانیسم درونی توسعه را روشن می
کند.
17
·
در کلیه
عرصه های واقعیت، آنجا که روند توسعه به پیش می تازد، می توان شاهد عملکرد این
قانون بود:
·
مثل در
عرصه های زیر:
الف
·
در عر صه
پیدایش ستارگان جدید از غبار و یا از ماده گازی شکل کیهانی بمثابه گذار از انباشت
و تراکم تدریجی ماده کیهانی به حالت کیفی جدید.
ب
·
در عر صه
پیدایش انواع جدید موجودات زنده بر بنیان شرایط تغییریافته محیط زیست و بر بنیان
خواص جدید ناشی از آن.
ت
·
عملکرد قانون
گذار از تغییرات کمی به تغییرات کیفی در جامعه بشری را می توان در گذار از فرماسیون
اجتماعی ـ اقتصادی سرمایه داری به سوسیالیسم مشاهده کرد.
پ
·
عملکرد قانون
گذار از تغییرات کمی به تغییرات کیفی در شناخت انسانی را می توان در تشکیل مفاهیم
از احساس ها و ادراکات
انسانی مشاهده کرد.
ث
·
عملکرد قانون
گذار از تغییرات کمی به تغییرات کیفی را در توسعه و تدوین تئوری های علمی نیز می
توان دید:
1
·
در پیدایش
کیفیت نو در شناخت علمی در نتیجه افزایش کمی دانش و تجارب جدید
2
· در پیدایش
کیفیت نو در شناخت علمی در نتیجه افزایش کمی
داتاهای مبتنی بر مشاهدات و آزمایشات جدید
3
·
در پیدایش
کیفیت نو در شناخت علمی در نتیجه افزایش کمی قانونمندی های مکشوفه جدید
4
·
در پیدایش
کیفیت نو در شناخت علمی در نتیجه افزایش کمی
مفاهیم و متدهای توسعه یافته جدید
5
·
در پیدایش
کیفیت نو در شناخت علمی در نتیجه افزایش کمی
توسعه دستگاه های ریاضی جدید و غیره.
ادامه دارد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر