دیالک تیک تجربی و نظری (4)

(دیالک تیک امپیریکی ـ تئوریکی)

پروفسور دکتر گونتر کروبر
برگردان شین میم شین

1

• گذار از دانش منتج از تجربه به تئوری را نباید بمثابه جمع و یا ترکیب ساده دانش تجربی تصور کرد.
• پیش شرط شناخت روابط ضرور و قانونمند قبل از همه عبارت است از انجام عملیات انتزاعی که ماهیت ابژکت ها، روندها و غیره مورد نظر را منعکس می کنند.

2

• دانش تجربی و حتی دانش تعمیم یافته بکمک استنتاج، برعکس، همیشه فقط قادر به تشخیص وابستگی های تجربی است که صفت قانونمند را نمی توان به آنها اطلاق کرد.
• «دانش منتج از تجربه مشاهده هرگز نمی تواند به تنهائی برای اثبات ضرورت کفایت کند.»
• (کلیات مارکس و انگلس، جلد 20 ، ص 497 )

3

• و لذا عیب و نقص اصلی امپیریسم ماتریالیستی و روش استنتاج (ایندوکسیونیسم) مبتنی بر آن به شرح زیر اند:

الف

• مطلق کردن متد استنتاجی بمثابه متد اصلی علوم طبیعی

ب

• مطلق کردن متد استنتاجی بمثابه تنها متدی که گذار از دانش منتج از تجربه به تئوری را امکان پذیر می سازد.

VI
فرق امپیریسم ماتریالیستی و ایدئالیستی در رابطه با
دیالک تیک تجربی ـ نظری

1

• امپیریسم ماتریالیستی راه اثبات دانش عام و نظری را جستجو می کرد.

2

• امپیریسم ایدئالیستی مشخصه اش کم بها دادن به سطح علمی نظری بود.

3

• برنامه امپیریسم ایدئالیستی عبارت از خلاصه کردن دانش نظری در دانش تجربی بود.

4

• علاوه بر این، منشأ دانش تجربی را تنها در دانش منتج از تجربه بی واسطه، در احساس ها و دریافت های سوبژکتیف (ذهنی) می دانست.

5

دیوید هیوم (1711 ـ 1776)
فیلسوف، اقتصاددان و تاریخدان
از نمایندگان برجسته روشنگری انگلستان
از اقتصاددان ما قبل اقتصاد کلاسیک
معلم کانت و از دوستان و همفکران آدام اسمیث

• از این رو، بنظر هیوم مفاهیم و ایده های عام، تصورات، ضرورت ها و قانونمندی های طبیعی از تداعی احساس ها و دریافت های سوبژکتیف (ذهنی) نشأت می گیرند.

VII
پسیکولوژیسم در تئوری شناخت و منطق

• تئوری تداعی (اسوسیاسیون) مبتنی بر این نظر امپیریسم ایدئالیستی، در قرن نوزدهم به پیدایش پسیکولوژیسم در منطق و تنوری شناخت منجر شد که بنا بر آن درک روابط ژنتیکی میان احساس و مفهوم، دانش منتج از تجربه و تئوری وظیفه تئوری تداعی است و منطق یکی از رشته های آن محسوب می شود.

1

• اما طرز تفکر مبتنی بر پسیکولوژیسم راجع به رابطه تجربی و نظری بطلان خود را بزودی نشان داد، بویژه وقتی که در مورد پیدایش مفاهیم و تئوری های ریاضی مورد استفاده قرار گرفت.

2

• در مقابل تلاش های امپیریستی برای حل مسئله مربوط به رابطه تجربی و نظری راسیونالیسم در قرن نوزدهم وارد صحنه شد و در ادامه فلسفه کانت ابراز نظر کرد:

الف

ویلیام وه ول (1794 ـ 1866)
ریاضی دان، دانشمند، کشیش، فیلسوف، تئولوگ، مورخ دانش انگلیسی
رئیس کالج ترینیتی کامبریج
مؤلف آثار متعدد

• ویلیام وه ول یکسونگری و بطلان نظریه استنتاجی را بدرستی نشان داد.
• او اگرچه استنتاج را به عنوان متد اصلی برای شناخت قوانین قبول می کرد، اما در عین حال تأکید بر آن داشت که پیش شرط شناخت قوانین، انجام انتزاعات علمی است که بر داده های تجربی سیستم نظری مبتنی اند.
• این انتزاعات علمی باید بمثابه ایده های غیرتجربی ذاتی فهم باشند و بر مواد تجربی اعمال شوند (یعنی برای حلاجی آنها مورد استفاده قرار گیرند).
• این نظریه نیز نتوانست به مسئله چگونگی گذار از تجربی به نظری راه حل قانع کننده ای ارائه دهد.

• مراجعه کنید به انتزاع (تجرید) در تارنمای دایرة المعارف روشنگری

ادامه دارد