اتیک (اخلاق) (3)

پروفسور ماتیاس کلاین
برگردان شین میم شین

• اتمیولوژی واژه «اتوس» ما را به این مبداء اخلاق باز می گرداند و همزمان، توسعه آن را از نازل به عالی منعکس می کند.
• و بدین وسیله تز ماتریالیستی ـ تاریخی عام را مورد تأیید قرار می دهد.

• بنا بر تز ماتریالیستی ـ تاریخی (تز معروف به درک ماتریالیستی تاریخ) نحوه و نوع همجائی (سکونت جمعی)، همزیستی و همکاری معین تاریخا و اجتماعا مشروط انسان ها، بنا بر شیوه زیست معین انسان ها ـ بطور قانونمند و بالضروره ـ شیوه های رفتار، عرف و عادت، اخلاق، آداب و رسوم معین و سرانجام نگرش های اخلاقی، عواطف و احساسات، قواعد و هنجارهای معینی را به دنبال می آورد که آنها هم بعد به نوبه خود بر حیات اجتماعی انسان ها فعالانه تأثیر می گذارند.

• در جامعه اشتراکی اولیه بر پایه مالکیت اجتماعی، کرد و کار تولیدی و زندگی جمعی در خانواده ، طایفه و بالاخره در قبیله، کلیه اعضای هر گروه اجتماعی بوسیله موازین اخلاقی و هنجارها با یکدیگر پیوند دارند و مکلف به رعایت آنها هستند.

پ
معنی اتمولوژیکی یونانی «اتنوس»

• واژه یونانی «اتنوس» (به معنی جنسیت، طایفه و قبیله) ضمنا با واژه «اتوس» (به معنی اخلاق و عرف و عادت) پیوند اتمیولوژیکی دارد.

• اخلاق مسلط و حاکم، اخلاق طایفه و یا قبیله واحدی است و شعور اخلاقی افراد منفرد ـ ماهیتا ـ با شعور اجتماعی، شعور طایفه ای و یا شعور قبیله ای یکسان است.

• با انحلال شیوه زندگی وحدتمند جامعه اشتراکی اولیه، این مسئله بطور بنیادی تغییر می یابد و اخلاق و موازین اخلاقی واحد جامعه اشتراکی اولیه نیز منحل می شوند.

• پیدایش مالکیت خصوصی و جامعه طبقاتی آنتاگونیستی، تقسیم کار جسمی و فکری، تمایز اجتماعی میان انسان ها، پیدایش تضاد میان فرد و جامعه بر مبنای آنتاگونیسم طبقاتی میان برده داران و برده ها، استثمارگران و استثمار شوندگان، صاحبان امتیازات و بی حقوقان، سخن کوتاه، پیدایش و توسعه شیوه تولیدی و شیوه زیست کیفیتا جدید انسان ها، یعنی تشکیل نظام برده داری ـ بطور قانونمند و اجتناب ناپذیر ـ به تغییر عمیق و پیدایش تضاد در روابط اخلاقی و نگرش های اخلاقی انسان ها منجر شد.

• اما بعد از اینکه اتوس به مسئله عملی جدی حیات اجتماعی بدل می شود، می بایستی ـ دیر یا زود ـ به مسئله ای برای شعور اجتماعی و تفکر انسان ها بدل شود.

• قدیمی ترین آثار هنری ـ ادبی بشریت حاکی از آنند که ایدئولوگ های جامعه برده داری جهان باستان، خیلی زود به طرح و حل مسائل ایدئولوژیکی پرداخته اند.

• چه در اشعار گیلگمش بابل، آثار ادبی مصر باستان از جمله «ترانه چنگزن»، «گفتگوی میانه روی (معتدلی) با روح خویش»، چه در الواح قانون هامورابی و حضرت موسی، چه در قدیمی ترین وداهای هند و یا در اشعار هومر و هزیود ، در همه این آثار متعلق به مراحل آغازین جامعه برده داری می توان نشانه های بیشماری را مبنی بر فعلیت و اهمیت مسائل اخلاقی، اجتماعی و بویژه سیاسی مشاهده کرد که با تشکیل تضادهای طبقاتی در دستور روز قرار می گیرند.

• دیری قبل از آنکه اخلاق به موضوع خاص بررسی فلسفی بدل شود، حتی دیری قبل از اینکه فلسفه بطور کلی بوجود آید، مسائل متنوع اخلاقی در زندگی و تفکر انسان ها جا و مقام استواری داشته اند.

• اما چرا؟

• دلیل تعیین کننده برای این مسئله را باید در تفاوت جدی میان اخلاق و فرم های دیگر شعور اجتماعی جست.

• اخلاق در کلیه مراحل توسعه خویش، برخلاف فرم های دیگر شعور اجتماعی که فقط عرصه خاص و منفردی از هستی اجتماعی را منعکس می کنند، از همان آغاز عرصه های زیر را در مد نظر داشته است:

1

• اخلاق در کلیه مراحل توسعه خویش، همه جوانب و روابط اجتماعی را در نظر دارد.

2

• اخلاق در کلیه مراحل توسعه خویش، همه کرد و کار انسان ها را در نظر دارد.

3

• اخلاق در کلیه مراحل توسعه خویش، خصوصی ترین، شخصی ترین و محرمانه ترین روابط انسان ها را در نظر دارد.

4

• اخلاق در کلیه مراحل توسعه خویش، خود انسان ها را بمثابه فرد، شخصیت، خصلت در نظر دارد.

5

• اخلاق در کلیه مراحل توسعه خویش، کاراکتر فردی هر فرد انسانی را در نظر دارد.

6

• اخلاق در کلیه مراحل توسعه خویش، مجموعه موضعگیری ها و رفتار هر فرد را نسبت به زندگی در نظر دارد.

• از این خودویژگی و اهمیت اخلاق در حیات جامعه و در زندگی تک تک انسان ها می توان به این مسئله پاسخ داد که چرا در تمامت تاریخ جامعه طبقاتی، نه فقط نمایندگان ایدئولوژی های معین، مثلا روحانیان و یا فلاسفه، بلکه همه ایدئولوگ های طبقات دارا کم و بیش به مسائل اخلاقی پرداخته اند.

• برای مثال، شعر، قصه و یا ادبیات سیاسی هر زمان، بواسطه معضلات و تضادهای اخلاقی اقشار اجتماعی معین و یا افراد انسانی معین این زمان ـ قاعدتا ـ تصویری مشحصتر و دقیقتر ارائه می دهند، تا اتیک فلسفی و یا مذهبی.

• چرا؟

• برای اینکه اتیک فلسفی از همان آغاز خود را موظف می داند که نه به توضیح مسائل اخلاقی روزمره در اینجا و اکنون، بلکه بیشتر به توضیح مسائل زیر بپردازد:

1

• توضیح اصول عام اخلاق

2

• توضیح ماهیت اخلاق

3

• توضیح فرم های مهم اخلاق

4

• توضیح قوانین توسعه درونی اخلاق

5

• توضیح اهمیت اساسی اخلاق

6

• توضیح اهمیت اخلاق برای حیات جامعه و زندگی تک تک افراد انسانی

ادامه دارد