تاثیر متقابل در گاز کوانتومی
تأثیر متقابل پروفسور دکتر گئورگ کلاوس
برگردان شین میم شین
• تأثیر متقابل فرم خاصی از پیوند میان چیزها، روندها و سیستم های واقعیت عینی است.
• وقتی می توان از تأثیر متقابل روند و یا پروسه (p1) و روند یا پروسه (p2) و یا از تأثیر متقابل سیستم (S1) و سیستم (S2) سخن گفت که دو شرط زیر موجود باشند:
شرط اول
• نه تنها روند (p1) بر روند (p2)، بلکه همچنین روند (p2) بر روند (p1) تأثیر بگذارد.
شرط دوم
• و یا نه تنها سیستم (S1) بر سیستم (S2)، بلکه همچنین سیستم (S2) برسیستم (S1) تأثیر بگذارد.
• مراجعه کنید به پیوند، دیالک تیک عنصر ـ ساختار ـ سیستم در تارنمای دایرة المعارف روشنگری
• ساده ترین فرم تأثیر متقابل وقتی مطرح می شود که یک سیستم با فاکتور واحدی بر سیستم دیگر تأثیر بگذارد و سیستم دیگر نیز تنها با یک فاکتور، متقابلا بر سیستم اول مؤثر واقع شود.
• چنین تأثیر متقابلی در سیستم های سیبرنتیکی زمانی صورت می گیرند، که فقط یک نوع از اختلالات بر سیستم وارد شود و سیستم نیز به طرز معینی بر این اختلال متقابلا واکنش نشان دهد.
• اما سیستم ها و روندها بطور کلی با بیشتر از یک اختلال و یا تأثیر وارده مواجه می شوند و بیشتر از یک واکنش و یا تأثیر متقابل از خود نشان می دهند.
• تأثیر و تأثیر متقابل حتما نباید یکسان باشند.
• مراجعه کنید به تأثیر
• تأثیر یک سیستم بر سیستم دیگر می تواند تأثیری ماهوی و مهم باشد و تأثیر متقابل سیستم دوم بر سیستم اول تأثیری غیرماهوی و نا چیز باشد.
• مثلا تأثیر قوه جاذبه خورشید بر سنگ آسمانی وارد شده در منظومه شمسی، تأثیری ماهوی است، در حالی که تأثیر واکنشی تئوریکی و واقعی سنگ آسمانی بر خورشید، تأثیری غیرماهوی و ناچیز است و می تواند مورد صرفنظر قرار گیرد.
• به قول انگلس، «تمام طبیعت مورد دسترسی ما سیستمی را تشکیل می دهد، یعنی پیوند کلی ئی از اجسام را.
• منظور ما از اجسام عبارت است از کلیه وجودهای مادی.
• در پیوند با هم قرار داشتن این اجسام بدان معنی است که آنها متقابلا بر هم تأثیر می گذارند و این تأثیر متقابل آنها حرکت است.»
• (کلیات مارکس و انگلس، جلد 20، ص 355)
• بررسی این تأثیرات متقابل و استفاده عملی از نتایج حاصله مبنای تعیین کننده برای شناخت جهان و تغییر آن بوسیله انسان ها ست.
• تجزیه و تحلیل این مسئله اما باید در رابطه خاصی و با توجه به اهداف مورد نظر خاصی به تأثیرات متقابل ماهوی اکتفا کند.
• زیرا در نظر گرفتن کلیه تأثیرات متقابل هم غیر ممکن است، هم انسان شناسنده را با مسئله لاینحلی مواجه می کند و هم عملا در نظر گرفتن کلیه تأثیرات متقابل لازم نیست.
• اگر کسی می خواهد مدار حرکت سیارات بدور خورشید را دقیقا تعیین کند، کافی است که تأثیر متقابل قوه جاذبه میان خورشید و سیاره ها را مورد بررسی قرار دهد.
• بررسی چند و چون تأثیر متقابل الکترومغناطیسی موجود میان سیستم های یاد شده در این رابطه اهمیتی ندارد.
• تأثیر متقابل رابطه ای بنیادی میان سیستم های مادی است.
• رابطه تأثیر متقابل را نمی توان مورد صرف نظر قرار داد و به روابط دیگر تقلیل داد.
• مقوله تأثیر متقابل را نیز نمی توان به مفاهیم دیگر فلسفی استناد کرد.
• برای تصریح اهمیت این مقوله می توان گفت که ماهیت هر سیستم و یا روند مادی پویا مشروط است به خصلت تأثیر متقابل زیرسیستم های آن و به خصلت تأثیر متقابل سیستم با سیستم هائی که محیط پیرامون آن را تشکیل می دهند.
• تأثیر متقابل نباید حتما و همیشه مستقیم و بی واسطه باشد.
• اگر سیستم (S1) بر سیستم (S2) تأثیر می گذارد و سیستم (S2) بر سیستم (3S) تأثیر می گذارد و سیستم (3S) بنوبه خود بر سیستم (S1) تأثیر می گذارد، در چنین حالتی ما با تأثیر متقابل غیرمستقیم و با واسطه سر و کار داریم، در مغایرت با تأثیر متقابل مستقیم و بی واسطه یعنی وقتی که سیستم (S1) بر سیستم (S2) و متقابلا سیستم (S2) بر سیستم (S1) تأثیر می گذارد.
• سیستم های سیبرنتیکی مهمترین فرم سیستم های دارای تأثیر متقابل را تشکیل می دهند.
• در این سیستم ها تأثیر واکنشی سیستم دوم بر سیستم اول را تأثیر واکنشی (تغذیه متقابل، فید بک) می نامند.
• (تأثیر واکنشی یا فید بک و یا تغذیه متقابل عبارت است از هدایت آماجگرایانه سیسم فنی، بیولوژیکی و یا اجتماعی با دریافت نتایج حاصله.
• این بدان معنی است که شرایط آغازین جریان جدید سیستم، تحت تأثیر نتایج حاصله قرار می گیرند. مترجم)
• تأثیر واکنشی می تواند چنان باشد که به خنثی شدن کلی و یا جزئی تأثیر سیستم (S1) بر سیستم (S2) منجر شود.
• تأثیر واکنشی علاوه بر این، می تواند موجب تقویت پیاپی تأثیر وارده گردد:
• یعنی تأثیر واکنشی سیستم (S2) بر سیستم (S1) موجب تضعیف تأثیر سیستم (S1) بر سیستم (S2) نشود، بلکه برعکس موجب تقویت آن گردد و بنوبه خود واکنش شدیدتر سیستم (S2) بر سیستم (S1) را بدنبال آورد، تا اینکه بالاخره کل سیستم که مثلا از زیرسیستم های (S1) و(S2) تشکیل یافته است، متلاشی گردد.
• ما با دو نوع زیر از تأثیرات متقابل سر و کار پیدا می کنیم:
1
• تأثیرات متقابلی که موجب تحکیم رابطه دو سیستم و یا دو روند می شوند.
2
• تأثیرات متقابلی که موجب تخریب رابطه دو سیستم و یا دو روند می شوند.
• هر فرم تأثیر متقابل حاکی از فرم خاصی از تضاد دیالک تیکی است.
• مراجعه کنید به تضاد
• مثلا تأثیرات متقابل میان زیرسیستم های هر سیستم سیبرنتیکی با کل سیستم، تضادهای درونی اند و تأثیرات متقابل کل سیستم با محیط پیرامون آن، تضادهای برونی محسوب می شوند.
• انسان شناسنده در روند شناخت تئوریکی جهان و در روند استفاده عملی از نتایج حاصل از شناخت تئوریکی همواره می کوشد تا تأثیرات متقابل را بوسیله روابط علی مفهومی، عملی و فنی جایگزین سازد.
• انگلس در این باره می نویسد:
• «ما قبل از همه، از تأثیر متقابل فراگیر کلی (یونیورسال) است که به رابطه علی می رسیم.
• ما باید برای درک پدیده های منفرد، رشته های پیوند عام آنها را پاره کنیم و آنها را بطور مجزا مورد مطالعه قرار دهیم، آنگاه شاهد حرکات متنوع آنها خواهیم شد، که یکی علت و دیگری معلول نام دارد. »
• (کلیات مارکس و انگلس، جلد 20، ص 499)
• جایگزین ساختن رابطه مبتنی بر تأثیر متقابل بوسیله رابطه علی (علت و معلولی) تحت شرایط خاصی تقریبا بشرح زیر امکان پذیر است:
1
• اگرچه سیستم (S1) برسیستم (S2) تأثیر می گذارد، ولی سیستم (S2) تقریبا واکنشی ازخود نشان نمی دهد و یا تأثیر غیرماهوی وکاملا ناچیز برسیستم (S1) وارد می سازد.
2
• سیستم کلی متشکل از زیرسیستم های (S1) و (S2) باید از محیط زیست چنان ایزوله شده باشد که سیستم (S2) نتواند بواسطه سیستمی از سیستم های محیط زیست تأثیرمتقابل بر (S1) وارد سازد.
• این شرط ها هرگز نمی توانند بطور کامل تحقق یابند، اما علیرغم آن، سیستم های طبیعی، مصنوعی و تکنیکی (فنی) بیشماری وجود دارند که شروط یاد شده تقریبا در باره آنها صدق می کنند.
• این امردر صورتی ممکن می گردد که مثلا سیستم (S1) بر سیستم (S2) تأثیر بگذارد، اما سیستم (S2) بر سیستم (S1) بلافاصله واکنش نشان ندهد، بلکه بعد از اینکه تأثیر سیستم (S1) بر سیستم (S2) از حد معینی فراتر رفت، واکنشی از سوی سیستم (S2) بر سیستم (S1) اعمال شود.
• مراجعه کنید به علیت، سیستم، تضاد دیالک تیکی
پایان
ادامه دارد
ادامه دارد
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر