سوسیالیسم و کمونیسم اوتوپیکی (3)

ژان موسلیر (1664 ـ 1729)

کشیش کاتولیک فرانسوی که از موضع ماتریالیستی و آته ئیستی پیگیر به انتقاد ریشه ای کلیسا و مذهب پرداخت.
وصیت نامه او بصورت جزوات دستنوشته مخفیانه دست به دست می گشت و تأثیر خارق العاده ای بر روشنگری فرانسه در قرن هجدم گذاشت.
وصیت نامه او در سال 1864 در آمستردام منتشر شد.

سوسیالیسم و کمونیسم اوتوپیکی
پروفسور دکتر وینفرید شرودر
برگردان شین میم شین

2
تئوری های کمونیستی مستقیم در قرن هجدهم در فرانسه

• پیدایش تئوری های کمونیستی ـ اوتوپیکی در قرن هجدهم در فرانسه انعکاس بیواسطه تضادهای داخلی طبقه متوسط (کاست سوم) در دوره ای است که این طبقه به تدارک سلب قدرت از کاست های ممتاز و براندازی سلطنت فئودالی ـ استبدادی می پردازد.
• تئوری های کمونیستی ـ اوتوپیکی در مقایسه با توصیفات اجتماعی کمونیستی ـ اوتوپیکی، مرحله نوینی در توسعه کمونیسم اوتوپیکی محسوب می شود.

1
وصیت نامه مسلیر

• مسلیر ـ روحانی روستاها ـ که ذلت دهقانان را به چشم خود دیده، در وصیت نامه خویش، که در سه نسخه تدارک دیده، این نظریه را نمایندگی می کند که انسان ها طبیعتا برابرند و ببرکت کار مفید می توانند هر آنچه را که برای زندگی لازم دارند، تولید کنند.

• او نظام اجتماعی موجود را غیراخلاقی می داند و خواهان جایگزینی آن بوسیله نظام کمونیستی مبتنی بر مالکیت اشتراکی بر نعمات مادی می شود.
• او همزمان بر ضد مذهب موضع می گیرد که به توجیه تضادهای موجود میان فقرای زحمتکش و اغنیای انگل و دستگاه استبدادی می پردازد.

• مسلیر خواهان روشنگری مردم و سلب قهرآمیز قدرت از اقشار حاکم و برقراری نظام کمونیستی می شود و حتی اعدام شاهان مستبد را مشروع می داند.

• انتقاد او از رژیم آنشی فرانسه و مذهب چنان انقلابی بوده که او در زمان حیاتش جرئت نمی کند که به انتشار نظریات خود بپردازد.
• وصیت نامه او بصورت دستنویس کسب شهرت می کند و به قیمت های کلان به فروش می رود.

• ولتر در سال 1762 بخش مربوط به انتقاد از مذهب وصیت نامه موسلیر را منتشر می کند.
• هولباخ در سال 1772 کتاب خود را به وصیت نامه پیشکش می کند.
• ماریشال برگزیده ای از وصیت نامه مسلیر را درسال 1789 تحت عنوان «درسنامه مسلیر» منتشر می کند و کلوتس در مجلس ملی انقلاب فرانسه پیشنهاد می کند که مجسمه ای از مسلیر برپا شود.

• وصیت نامه مسلیر بصورت کامل در سال 1864 به چاپ می رسد و انتشار می یابد.

2
«کد طبیعت» موره لی (1755)

• کتاب موره لی (1717 ـ ؟) تحت عنوان «کد طبیعت» (منتشره در سال 1755) مقام خاصی در توسعه کمونیسم اوتوپیکی دارد.
• او در این کتاب به توسعه و تدوین تئوری نظام کمونیستی اولیه منطبق با طبیعت انسانی می پردازد، درست در زمانی که ژان ژاک روسو نظریه توده ای ـ خرده بورژوائی خود را بسان پرچمی در مقابل جناح بورژوائی روشنگری فرانسه برمی افرازد.

• موه لی علت فروپاشی کمونیسم اولیه را در جهل انسان های اولیه و در تلاش عوامفریبانه گروهی به توجیه تضاد میان فقیر و غنی، حاکم و محکوم و سوء استفاده از نادانی مردم می داند.
• او به این نتیجه منطقی می رسد که انسان ها در تجربه ملموس وضع تضادمند و مبتنی بر نابرابری نظام اجتماعی موجود به دانش لازم برای درک نظام کمونیستی اولیه دست می یابند که برقراری مجددش نتیجه پیروزی عقل محسوب خواهد شد.

• قابل توجه در «کد طبیعت» موره لی این نکته است که در آن توسعه تاریخی با فراخوانی به برقراری نظام کمونیستی در پیوند قرار داده می شود.
• موره لی بدین طریق اولین قدم را در راه غلبه بر محدودیت های راسیونالیسم به پیش می نهد، که اوتوپی های کمونیستی قرن شانزدهم و هفدهم گرفتارش بوده اند.
• شکی نیست که او برای رسیدن به این شناخت آینده ساز به ارزیابی جدیدی از نظریه حقوق طبیعی و نظریه پیشرفت بورژوائی روشنگری پرداخته است.

3
«حقیقت و یا سیستم حقیقی» دشا (1770)

• دشا ـ راهب بندیکتی ـ در کتاب خود تحت عنوان «حقیقت و یا سیستم حقیقی» (1770) که در سال 1865 میلادی توسط بوسیر منتشر می شود، به توسعه و تدوین سیستم کمونیستی ـ عقلی اصیل مبادرت می ورزد.

• این کتاب حاوی خطوط دیالک تیکی روشنی است و از نفوذ ایده های کمونیستی در میان اقشار اجتماعی ئی حکایت می کند، که در نگاه اول هواداری شان از انقلاب اجتماعی بعید بنظر می رسد.

• دشا این نظررا مبنا قرار می دهد، که انسان به سبب خصایص طبیعی خویش محتاج اتحاد با همسانان خویش است.
• اما انسان بدشواری می تواند خود را از توحش، که در آن هرکس سودای سلطه بر دیگری را در سر دارد، از وضع فعلی مبتنی بر قانون که در آن، نابرابری به حد افراط رسیده، رها کند و به حکومت مبتنی بر اخلاق دست یابد و به وحدت حقیقی نایل آید.

اوصاف حکومت مبتنی بر اخلاق دشا

• حکومت مبتنی بر اخلاق بنظر او از این قرار است:

1

• در حکومت مبتنی بر اخلاق، هرکس موظف به انجام کار مفیدی است.

2

• در حکومت مبتنی بر اخلاق، مالکیت خصوصی وجود ندارد.

3

• در حکومت مبتنی بر اخلاق میان اعضای جامعه وحدت حقیقی و راستین برقرار است.

• بنظر دشا نیز انسان ها به توسعه تاریخی (گذار از جامعه اشتراکی اولیه به جامعه طبقاتی) نیاز داشته اند تا به درک نکات زیر نایل آیند:

1

• تا بر جهل اولیه غلبه کنند.

2

• تا دریابند که وضع فعلی مبتنی بر نابرابری در اثر زورگوئی و قلدری پدید آمده است.

3

• تا دریابند که وضع فعلی مبتنی بر نابرابری بوسیله مذهب توجیه می شود.

4

• تا دریابند که وضع فعلی مبتنی بر نابرابری مرحله پایانی توسعه انسانی (پایان تاریخ) نیست.

5

• تا دریابند که تنها مرحله وحدت حقیقی با منافع انسان ها انطباق دارد.

• دشا نیز همانند روشنگران بطورکلی، برای اقشار وسیع مردم نقش بکلی منفعلی قائل می شود و استقرار دولت ایدئال آتی را ثمره کار تحصیلکرده ها می داند، که قادر به تدارک حقیقت شناخته شده و تحقق عملی آنند.

• ریاضتگرائی که مارکس و انگلس بمثابه تمایل کمونیست های اوتوپیکی عمده می کنند، در نظریات دشا نیز جای خاصی بخود اختصاص می دهد.
• دشا نه تنها در پی غلبه بر کلیه نیازمندی های هنری انسانی است، بلکه همچنین در صدد نابودی آثار هنری است و معتقد است که با شناخت حقیقت مطلق، یعنی با شناخت تئوری تدوین شده توسط خود او، کلیه کتب منتشره پیشین زاید می شوند و همان بهتر که نابود شوند.

• (ما در احمد کسروی نیز احتمالا شاهد گشتاورهائی از همین تصور بوده ایم که باید مورد بررسی قرار گیرند.
• او هم ظاهرا به جای نقد و نفی دیالک تیکی کهنه به نابودی مکانیکی کهنه مبادرت می ورزد، کتاب سوزی راه می اندازد و نمی داند که چند سال بعد آثار و افکار خود او نیز کهنه خواهند شد. مترجم)

• آثار دشا ـ همانند آثار مسلیر ـ در قرن هجدهم تنها در دسترس محافل کوچکی قرار داشته و برای اولین بار در سال 1865 میلادی انتشار می یابند.

4
«کاته شیسم بنی نوع بشر» بواسل (1789)

• در کتاب بواسل تحت عنوان «کاته شیسم بنی نوع بشر» که در سال 1789 میلادی در آستانه انقلاب فرانسه منتشر می شود، گذار از تئوری کمونیستی ـ اوتوپیکی به اولین اقدام برای تحقق کمونیسم در مبارزه طبقاتی، یعنی در پراتیک، خودنمائی می کند.

• (کاته شیسم به کتاب تعلیمات دینی مسیحی اطلاق می شود که با سؤال و جواب تشکیل یافته است. مترجم)

• بواسل به تشریح ضرورت برقراری نظام کمونیستی قناعت نمی کند، بلکه مسئله گذار از نظام موجود به نظام کمونیستی را موبمو، جزء به جزء مورد بحث قرار می دهد و پیشنهادات عملی راجع به چگونگی از بین بردن گام بگام نابرابری های اجتماعی و سیاسی موجود و استقرار دولت کمونیستی عرضه می کند.

• اینجا دیده می شود که کمونیسم اوتوپیکی چگونه در قرن هجدهم، در فرانسه، در دوره بلا واسطه پس از وقوع انقلاب بورژوائی، توسعه و تکامل می یابد و دم به دم به مشخصیت تاریخی دست می یابد و اهمیت کسب می کند.

• افزایش مداوم نفوذ ایده های کمونیستی ـ اوتوپیکی را می توان در این دید که حتی در آثار فلاسفه برجسته روشنگری، که به نحوی از انحاء منافع بورژوازی آغازین را نمایندگی می کنند، نظرات کمونیستی ـ اوتوپیکی وجود دارند.
• نه فقط در آثار فلاسفه ای مانند مابلی (که با موره لی نزدیکی دارند، بی آنکه به امکان تشکیل نظام کمونیستی ایمان داشته باشند)، بلکه علاوه بر آن در آثار ژان ژاک روسو، دیده رو و حتی ولتر نیز.

پایان فصل دوم
ادامه دارد