دیالک تیک فرم و محتوا (3) (بخش پایانی)

محتوا (مضمون)

پروفسور کاملیا وارنکه
برگردان شین میم شین

• محتوا (مضمون) به چهار معنی زیر بکار می رود:

معنی اول

• محتوا یعنی مجموعه عناصرمتشکله سیستمی که به طرزی معین ساختاربندی شده است.
• به این معنی «محتوا» و «مجموعه عناصر»، مفاهیم مترادف محسوب می شوند.

معنی دوم

• محتوا عبارت از یک سیستم (مجموعه عناصر و روابط) است که بوسیله سیستم دیگری انعکاس می یابد.
• مثلا در رابطه زیربنا با روبنای ایدئولوژیکی، زیربنا بمثابه محتوای مادی (اجتماعی ـ اقتصادی) در فرم ایدئولوژیکی و مؤسسات مربوطه انعکاس می یابد.

• (به عبارت دیگر دیالک تیک زیربنا و روبنا به شکل دیالک تیک محتوا و فرم عمل می کند. مترجم)

• در رابطه محتواهای فکری با فرم های فکری نیز سیستمی توسط سیستمی دیگر انعکاس می یابد.
• پدیده ها و پیوندهای واقعیت عینی، بمثابه محتواهای تفکر انسانی در فرم های گویشی مناسبی به صورت مفاهیم، احکام، تئوری ها و غیره انعکاس می یابند.

معنی سوم

• محتوا عبارت است از عناصر درونی، مجموعه خواص درونی متعلق به هر چیز در تضاد با هیئت خارجی و یا در تفاوت با ماهیت آن.

• در «محتوا» به این معنا، میان عناصر و روابط تفاوت گذاشته نمی شود.

معنی چهارم

• محتوا با فرم وحدت دیالک تیکی تشکیل می دهد.
• فرم بی محتوا (به استثنای کردوکار انتزاعی تفکر انسانی) و محتوای فرم نیافته و ساختار نگرفته وجود ندارد.

• بنابرین، دو مفهوم فرم و محتوا لازم و ملزوم یکدیگرند.

• میان فرم و محتوا رابطه نسبی نسبت بهم وجود دارد:

1

• از سوئی، محتوای مشخص هر چیز، فرم و ساختار آن را تعیین می کند:
• نوع و میزان پیوندهای خاص هر سیستم به نوع و میزان عناصر آن سیستم وابستگی دارد.

2

• از سوی دیگر، فرم هر چیز بر محتوای آن تأثیر می گذارد.

تشابه و تفاوت میان محتوا و ماهیت

• محتوا در معنی خود، بمثابه «درونی»، بمثابه مجموعه روندها، خواص و عناصر درونی یک سیستم، پیوند تنگاتنگی با «ماهیت» دارد و در عین حال متفاوت از آن است.

• ماهیت نیز مجموعه خواص درونی هر چیز را شامل می شود.

• ولی در حالیکه «ماهیت» خواص اصلی و ضرور هر چیز را شامل می شود، «محتوا» علاوه بر خواص اصلی و ماهوی، شامل خواص غیرماهوی و فرعی درونی نیز می شود.

• مثلا ماهیت شخصیت انسانی عبارت است از توانائی تفکر و کار، ولی محتوای شخصیت انسان مشخصی را کلیه مشخصات فردی او تشکیل می دهند و او را از انسان های دیگر، که دارای محتوای شخصیتی دیگری هستند، متمایز می سازند.

• بنابرین مفهوم «محتوا» غنی تر از مفهوم «ماهیت» است، زیرا محتوا علاوه بر خواص عام، خواص خاص و منفرد را نیز در برمی گیرد.

• از سوی دیگر «محتوا» فقیرتر از «ماهیت» است، زیرا در آن عناصر عام و ضرور در وحدت نامتمایز با عناصر خاص و تصادفی قرار دارند.

• مراجعه کنید به فرم، ساختار، درونی، ماهیت.

پایان